A. P. R im k ev ic h

12.  BoshlangM ch  tezlik   gorizon tg a  burchak  ostida
y o ‘n algan  holda  ogMrlik  kuchi  t a ’siridagi  h arak at1
194.  80  m   b ala n d lik d a n   b ir v aq td a  10  va  20  m /s  tezlik lar 
bilan gorizo n tal otilgan  ikkita jism n in g  harak at trayektoriyasini 
b itta   c h iz m a d a   1  s m - 1 0   m  li  m a ssh ta b d a   ch iz in g .  H a r 
qay si  jis m   q a n c h a d a n   v a q td a   u c h ib   tu s h g a n ?   H a r   qaysi 
jism n in g   u ch ish   uzoqligi  q anday?
1  B u  p a r a g r a f   m a s a la la r in i  y e c h is h d a   h a v o n in g   q a rs h ilig i  h is o b g a
o lin m a y d i. J is m n in g  u c h is h  uzo q lig i g o riz o n ta l y o ‘n a lish d a  h iso b lan ad i.
3  —  A .P .R im k e v ic h  
33

---

/
/
33 -  rasm .
\
\
\
\
\
195. 
P ru jin a li  ikki  to m o n la m a  
p is to le t  ( t o ‘p p o n c h a ) d a n   o ‘q  o til- 
g a n d a   (3 3 -  rasm )  «snaryadlar»  2  va 
4  m /s   tezlik d a  u ch ib   c h iq d i,  0,1  s 
d a n   k e y in   u l a r   o ra s id a g i  m a s o fa  
q a n c h a   b o ‘ladi?  T ru b k a n in g  uzunligi 
( « s n a ry a d la r »   o ra s id a g i  d a s tla b k i 
m aso fa)  10  sm .
196.
  B ola  20  m   b alan d lik d ag i  d e ra z a d a n   k o p to k n i  g o ri­
zo n tal  ravishda otdi. A gar k o p to k  uy  poydev o rid an  6  m   nariga 
b o rib   tu sh sa,  yerga  tu sh g u n c h a   u  q a n c h a   v aq t  u ch g a n   va 
q an d a y   tezlik   b ilan   otilg an ?
197.
  A gar  jis m   b iro r  b a la n d lik d a n   ikki  b a ra v a r  k a tta  
tezlik   b ilan   g o rizo n ta l  o tilsa,  u n in g   u ch ish   vaqti  va  uzoqligi 
q a n d a y   o ‘zgaradi?
198.
  J is m n i  g o riz o n ta l  o tis h   b a la n d lig in i  ikki  m a rta  
k am ay tirg a n d a  h a m   u ch ish   uzoqligi  avvalgidek  qolishi  u c h u n  
jism n in g   tezligini  q an d a y   va  n e c h a   m a rta   o ‘zgartirish  lozim ?
199.
  Prujinali  p isto le td a n   y u qoriga  tik  o tilg a n   «snaryad» 
H  =  1  m   b alan d lik k a  k o ‘tarilad i.  A gar  p isto le t  /z = 64  sm   b a ­
landlikka g o rizo n ta l  o ‘m a tilsa ,  «snaryadning»  u ch ish   uzoqligi 
q a n c h a   boMadi?  « S n aryadning»  u c h ib   ch iq ish   tezlig in i  b ir 
xil  d eb  hisoblang.  Im k o n   b o ‘lsa,  bu  ishni  bajaring.  Я  va  A  ni 
oM chang,  g o rizo n ta l  uzo q lik   s  ni  h iso b lan g   va  n atijan i  ta jri- 
b ad a  tek sh irib   k o ‘ring.
20 0 .  Bola  balan d lig i  5  m   b o ‘lgan  q irg ‘o q d a   yugurib  kelib 
suvga kalla tashladi  (sh o ‘ng‘idi).  Suvga sakrayotganda bolaning 
g o r iz o n ta l  y o ‘n a lis h d a g i  te z lig i  6  m /s .  B o la  su v   b e tig a  
y e tg a n d a   u n in g   te z lig in in g   m o d u li  va  y o ‘n a lish i  q a n d a y  
b o i a d i ?
201
.  u = \ 0   m /s  tezlik  bilan go rizo n tal  y o ‘n alish d a o tilgan 
jism n in g  u ch ish   uzoqligi  otish   balandligiga ten g . Jism   q an d a y  
h  b a lan d lik d an   otilgan?
2 0 2 * .  T a n la n g a n   san o q   sistem asida  (34-  rasm ) Л m o d d iy  
nuqtan in g   vaziyati  va  uning  / = 0   paytdagi  tezligi  u =   10  m /s 
k o ‘rsatilgan.  N u q ta g a   fa q at  Z o ‘q  b o ‘y ic h a   y o ‘n alg an   o g lr lik  
kuchigina  ta’sir  qiladi.  x(t)  va  y(i)  harakat  tenglam alarini,  shu- 
ningdek, y(x) trayektoriya tenglamasini yozing.  OA = 6 m.  Harakat- 
lanayotgan  n u q ta n in g   1  s  d an   keyingi  k o o rd in a ta la rin i to p in g .
34

---

о
3 4 -  ra sm . 
3 5 -  rasm .
2 0 3 .  Z a m b a ra k d a n   g o riz o n tg a   b u r c h a k   o s tid a   u c h ib  
ch iq q a n   snaryad  12 s u ch g a n .  S n ary ad   k o ‘tarilg an   en g  yuqori 
b alan d lik  q a n c h a ?
2 0 4 .  G o riz o n tg a  45° b u rc h a k  o stid a otilgan  disk eng   katta 
h  b alan d lik k a  k o ‘tarilgan.  D iskning  u ch ish   uzoqligi  q a n c h a?
2 0 5 .  O sloda o ‘tgan m u sob aqalard a spo rtchi  nayzani  90  m 
86 sm  ga  uloqtirdi. A gar nayza sh u n d ay  tezlik bilan g orizontga 
o ‘s h a   b u rc h a k   o s tid a   T o k io d a   u lo q tirils a ,  n a y z a   q a n d a y  
m aso fad a  yerga  tu s h a r  ed i?  E rkin  tu sh ish   tezla n ish i  O sloda 
9,819  m /s 2,  T o k io d a   esa  9,798  m /s 2.