А. Отакузиев, Н. П. Исмоилов, Ф. М. Мирзаев



Download 14,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/198
Sana23.02.2022
Hajmi14,03 Mb.
#129746
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   198
Bog'liq
Noorganik materiallar kimyoviy texnologiyasi (A.Ismatov va b.)

3. Сульфатга чидамли портландцемент
Бундай цем ентларнинг сульфатли сувлар таъ си ри га 
чидамлилиги юкори булади. Ш ундай цемент \о си л були­
ши учун клинкер таркибидаги сульфатли моддалар (м аса­
лан, C a S 0 4) билан кимёвий реакцияга кириш адиган м и ­
нераллар м икдорини камайтириш зарур. П ортландцем ент 
коррозиясининг учинчи турига м увоф и к — «цемент ба- 
циллалари» сувдаги кальций сульфат билан клинкердан 
уч кальцийли алюминат (ЗСаО • А120 3)н и н г узаро таъсир 
этиш идан \о с и л булади. С ульф атлар таъсирига тургун 
булган цемент клинкерида уч кальцийли алю минат м и к­
дори 5 % дан ошмаслиги лозим, оддий цементда эса унинг 
микдори баъзан 15 % га етади.
Турт кальцийли алюмоферритнинг гидролизи натижаси­
да \ам уч кальцийли гидроалюминат \оси л булиши мумкин. 
Шунга кура, сульфатлар таъсирига тургун булган портланд- 
цементда алюминатли таркибий кисмларнинг хдммаси 22 % 
дан куп булмоги лозим: (ЗСаО • А120 3+ 4 С а 0 * А120 3 • Fe20 3).
www.ziyouz.com kutubxonasi


Портландцементда уч кальцийли силикат куп м икдор­
да булганда цем ентнинг сув ва сульфат таъсирига тургун- 
лиги камаяди. Гидролиз вактида ундан эркин кальций о к ­
сид гидрати аж ралиб чикдди, бу гидрат жуда эрувчан 
булганлиги сабабли бетондан ювилиб чикиб кетади. Ш ун- 
га кура, сульфат таъсирида тургун портландцементда уч 
кальцийли силикат микдори стандартда курсатилгандек, 
50 % дан ошмаслиги шарт. Сульфат таъсирига тургун порт­
ландцемент иккита маркага булинади: 300 ва 400.
Бу портландцементдан гидротехника курилишларида, 
доим намланиш ва куриш, музлаш ва эриш билан бирга 
сульфатли сувлар таъсирига учраб туради ган бетон хдмда 
темир-бетон конструкциялар тайёрлаш учун кенг ф ой да­
ланилади.
1950 йилгача Узбекистондаги цемент заводларида тар­
кибида алю м инат куп булган (15 % гача) портландцемент 
ишлаб чикдрилар эди. Бундай цемент сульфатли сувларга 
чидамсиз, чунки алюминат микдори куп булган портлан­
дцементнинг сульфатли сувларда емирилиш ига асосий са­
баб уч кальцийли гидроалю минатнинг сувда эриган гипс 
билан узаро таъсир этиши натижасида кальций гидросуль- 
фоалюминат \о си л булади. У цементтош говакларида крис- 
талланиб, тош ни емириб юборишга \ар акат килади. Д е­
мак, клинкер таркибида уч кальцийли алю минат (С 3А) 
минерали йук булса, цемент сульфатлар таъсирига бар- 
дош бера олади. Лекин клинкерда уч кальцийли алю ми- 
натнинг бутунлай булмаслиги \ам  мумкин эмас, чунки бу 
\олда цем ентнинг котиши н и\оятда секинлаш иб кетади. 
Ш унинг учун сульфатга чидамли портландцемент к л и н ­
кери таркибидаги уч кальцийли алюминат микдори 5 % 
дан ош маслиги лозим.
Цементнинг сувдаги коррозияси куп ж и\атдан клинкер- 
лаги уч кальцийли силикат (C3S) микдорига боглик,. Уч каль­
цийли силикатнинг гидролизи натижасида эркин кальций 
гидроксид \оси л булади. У бетондан ювилиб чик,иб кетади 
ёки сульфат билан реакцияга киришиб гипс хрсил килади. 
Гипс уч кальцийли алюминат билан узаро таъсир этишади. 
Ш унинг учун сульфатга чидамли портландцемент тар ки ­
бида уч кальцийли силикат \ам куп булмаслиги керак. Л е­
кин клинкер таркибида C 3S жуда оз булса \ам сульфатга 
чидамли котаётган цементда С а(О Н )2 \о си л булаверади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ш унинг учун, ювилиб кетиш ко р р о зи яси н и н г олдини 
олиш максадида, сульфатга чидамли портландцементга 15 % 
гача глиеж ёки бошка гидравлик куш илмалар кушилади. У 
С а(О Н )2 ни юкорида айтиб утилганидек, кам эрийдиган 
кальций силикатларга айлантиради.
Узбекистон Ф анлар академ иясининг мухбир аъзоси, 
кимё фанлари доктори, профессор И. С. Канцепольский 
ра^барлигида бир гуру\ олимлар цементларнинг си ф ати ­
ни яхшилаш борасида олиб борган иш лари натижасида, 
бу цементларнинг сульфат сувларига чидамлилигини я н а ­
да ош ириш учун клинкер таркибидаги С 3А минерали мик,- 
дорини анча камайтириб, турт кальцийли алю моферрит 
(C4AF) минералининг микдорини ош ириш кераклигини 
аникдадилар. Бунга 2—3% колчедан куйиндисини цемент 
хомашёсига куйдиришдан олдин кушиб эриш илди ва шу 
билан бирга цементни куйдириш жараёни \ам тезлаш ди. 
Темир колчеданини катализатор сифатида куш илиш и ма- 
\алли й цементларнинг Урта Осиё ш ароитида, айникра, 
янги узлаш тирилган жойларнинг курук ва иссик, совук 
иклим, кучли шамол ва шур сувларга чидамли, кам алю ­
минатли алю моферрит портландцемент олиш им конини 
беради. Бу цемент 1960 йилдан Кувасой ва 1965 йилдан 
Охангарон цемент заводларида ишлаб чикарилмокда.
Узбекистонда бундай цемент ишлаб чикариш ни би ри н ­
чи булиб техника фанлари номзоди С. Т. Тухтахужаев амалга 
оширди. Ю корида айтилгандек, сульфатли сувларга чидам­
ли портландцемент таркибида С 3А микдори 5 % атрофида 
олиниб, бундай цементда C 3S купи билан 50% ни таш кил 
килар эди. Бу цементнинг дастлабки кунлардаги м уста\- 
камлиги бир мунча паст булди. С иликат куп (50 % дан 
ортик) цем ентнинг сульфатли сувларга чидам лилигини 
ошириш борасида \о зи р \ам изланиш лар олиб б орилм ок­
да.
И. С. Канцепольский ра\барлигида олиб борилган куп 
йиллик тажрибаларда портландцемент клинкери тарки б и ­
даги С 3А микдори минимумгача (1—2 % гача) кам айтири- 
лади ва C 3S микдори 50 % атрофида колдирилиб, цем ент­
ларнинг асослилигини ош ириш мумкин деб курсатиб бе­
рилди. Бу ишлар натижасида сульфатли сувларга чидамли 
400 маркали, кам алюминатли алю м оферрит портландце­
мент олинди. Дастлабки сульфатли сувларга чидамли це-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ментлар маркаси 300 эди. Ш ундай килиб, олдиндан бел­
гиланган минералогик таркибли цемент Кувасой хомаш ё­
си базасида саноат микёсида ишлаб чикарилди.

Download 14,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   198




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish