A. Ǵofirov, G. Qdırbaeva

A. Ǵofirov, G. Qdırbaeva

Toǵay dúziw tiykarları hám qorǵaytuǵın (ixota) terekleri polosaların joybarlaw

páninen metodikalıq kórsetpe

Nókis-2015

Ózbekistan Respublikası awıl hám suw xojalıǵı ministrligi

Tashkent mámleketlik agrar universiteti

Nókis filialı

A. Ǵofirov, G. Qdırbaeva

Toǵay dúziw tiykarları hám qorǵaytuǵın (ixota) terekleri polosaların joybarlaw

(páninen metodikalıq kórsetpe)

Nókis-2015

Joqarı oqıw orınlarınıń «Toǵay dúziw tiykarları hám qorǵaytuǵın (ixota) terekleri polosaların joybarlaw» páni oqıtılatuǵın barlıq tálim baǵdarları ushın kurs joybarların orınlaw ushın arnalǵan metodikalıq kórsetpe.

Dúziwshiler;


A. Ǵofirov Tashkent irrigaciya hám melioraciya institutınıń
«Jer qatnasıqları» kafedrası aǵa oqıtıwshısı
G. Qdırbaeva Tashkent Mámleketlik Agrar universiteti Nókis filialı
«Agroximiya hám jer kadastrı» kafedrası assistenti
Pikir bildiriwshiler:
A. Utepov TashMAU Nókis filialı «Agroximiya xam jer kadastrı»
kafedrası docenti t.i.k.
A. Allanazarov Berdaq atındaǵı QMU «Geografiya» kafedrası docenti g.i.k.

Tashkent mámleketlik agrar universiteti Nókis filialı Ilimiy-metodikalıq keńesine dodalawǵa qoyılǵan hámde -sanlı, -iyun` 2015-jıldaǵı is qaǵazları menen tastıyıqlanıp baspadan shıǵarıwǵa ruxsat etilgen.

Kirisiў
Awıl xojalıq óndirisin rawajlandırıў negizinde, birinshi náwbette, jerden únemli paydalanıўdı táminleў. Jerden únemli paydalanıў ilajları kopleksi quramında toǵay meliorativ ilajlar toparı ayrıqsha áhmiyetke iye.
Ózbekistan Respublikası aymaǵında aўıl xojalıq jer túrleriniń 90% artıǵı hár túrli dárejede eroziya hám deflyaciyaǵa qáўipli dep tabılǵan, tek deflyaciyaǵa qáўipli dep tabılǵan jer maydanı 21,3 mln. ga (77%). Usı jerler topıraǵın eroziya hám deflyaciyadan saqlaw, onıń ónimdarlıǵın asırıў maqsetinde ámelge asrırılatuǵın basqa ilajlar menen bir qatarda toǵay tereklerin egiўden keń túde paydalanıladı. Sebebi, olar atızlardıń mikroklimatın jaqsılaydı, kúshli samal tezligin páseytiredi, eginlerdi qattı ıssı samaldıń keri tásirinen saqlaydı, sel aǵımınıń qarsı tiykarǵı qural sıpatında xızmet etedi, suўǵarılatuǵın jerlerde topırıqtıń qayta shorlanıўına jol qoymay, eginler ónimdarlıǵın asırıuga járdem beredi.
Kóp jıllıq tájiriybege muўapıq házirgi kúnde toǵay terekleri ótkeriўshi topıraqtı eroziya hám deflyaciyadan saqlaўǵa, eginler ónimin asırıўda áhmiyetli faktorlardan biri, dep qabıl etilgen.
Aўıl xojalıq kárxanaları aymaǵınıń tábiyǵıy sharayatınıń esapqa alǵan halda tiyisli toǵay tereklerin otırǵızıўın jaylastırıў jer dúziў joybarlarında orınlanadı hám onıń tiykarında ámelge asırıladı.
«Jer dúziў hám jer kadastrı» baǵdarı boyınsha bakalavrlar tayarlaў oqıў rejesine muўapıq studentlerge «toǵay dúziў tiykarları hám ixota terekleri polosalarınıń joybarlaў» páninen sabaq ótiў názerde tutılǵan. Pánniń tiykarǵı maxesti onda kóriletuǵın máselelerdi sheshiўdiń teoriyalıq qaǵıydaları hám ámeliy usılları menen bolajaq jer dúziўshi qánigelerdi qurallandırıўdan ibarat.
Aytılǵanlardan kelip shıǵıp pánde kóriletuǵın tiykarǵı máselelerdiń mazmunın óz ishine alǵan usı metodikalıq kórsetpe tayarlandı. Oqıў metodikalıq kórsetpe qaraqalpaq tilinde tayarlanǵan bolıp, pándi tolıq ózlestiriўde studentlerge járdem beriўge qaratılǵan. Egerde metodikalıq kórsetpe usı ўazıypanı orınlay alsa avtorlar óz aldına qoyǵan minnetlemeleri orınlandı dep esaplaydı.