A navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti ijtimoiy iqtisodiyot, menejment va moliya kafedrasi

2.8. Boshqaruv tahlilining turlari va shakllari 

 

Xo’jalik  faoliyatini  tahlil  qilishning  turlarini  tasniflash  va  ularning  har  biri 

bo’yicha  boshqaruv  funksiyasini  aniqlash  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilishda 

muhim  ahamiyatga  ega. 

Tahlilning  turlarini  tasniflash  –  ularni  umumlashtirish  va  bir  tizimga 

keltirish,  uning  eng  muhim  tomonlarini  aniqlashga  hamda  ushbu  fanning  istiqbolda 

yanada  takomillashishi  uchun  keng  imkoniyat  ochib  beradi.  Tahlilning  barcha 

turlari  o’z belgilariga  qarab ma’lum guruhlarga   umumlashtiriladi.   

Bunday  guruxlashgan  belgilarga  quyidagilarni  kiritish  mumkin:  tahlilning 

vazifalari,  uni  o’tkazish  muddati,  qabul  qilinadigan  qarorlarning  xarakteri, 

korxonalar  faoliyatini  o’rganishning  asosiy  tomonlari,  rezervlarni  aniqlash  usullari, 

o’rganiladigan  obyekt,  tahlil  qilinadigan  subyekt,  o’rganiladigan  xodisalarning 

ko’lami, axborotlarni  qayta ishlashning  usullari  kabilar.   

Barcha  turdagi  tahlilni  bajargan  vazifalariga  qarab  quyidagi  guruhlarga 

umumlashtiriladi:  biznes-rejaning  tig’izligi  va  asoslanganligini  baholash,  uning 

bajarilishini  nazorat  qilish,  erishiladigan  natijalarni  oldindan  aytib  berish  (prognoz 

qilish),  erishilgan  natijalarga  obyektiv  baho  berish,  shu  maqsadda  korxona 

faoliyatiga  bog’liq  va  bog’liq  bo’lmagan  sabablarni  aniq  belgilash,  ichki  xo’jalik 

hisobi  yakunini  o’tkazish,  rezervlarni  aniqlash  va  ularni  ishlab  chiqarishga  jalb 

etish,  kelgusida  rejalashtirish  uchun  asosni  (baza)  aniqlash,  optimal  boshqaruv 

qarorlarini  qabul qilish  uchun tahliliy  axborotlarni  tayyorlash.