A n V a r c h o r iy e V

1 Qarang: Ulug* Turkiston, 1917-yil, 12 iyun.
2 Xurshid, 1906, №6; Oyna, 1913, №9; Oyna, 1914, №11.
3 Munawar qori Abdurashidxon o‘g‘li 1878-yilda Toshkentda diniy-ziyoli oila-
sida tavallud topgan. Yoshligidan diniy, dunyoviy bilimlarni har tomonlama
o ‘rgangan. Toshkent, Buxoro madrasalarida o'qigan. Toshkentdagi Darxon mahal-
lasi masjidi imomligidan yirik din, jamoat va davlat arbobi darajasiga ko‘tarilgan.
1931-yil 25-aprelda sho‘ro hukumati tomonidan otib o ‘ldirilgan.

---

M unaw ar qori g'oyaviy maslakdoshi M ahmudxo'ja Behbudiy 
singari kishilaming milliy ongi ta ’lim-tarbiya bilan chambarchas 
aloqador degan xulosaga keladi va Toshkentda 1906-yilda yangi 
uslubdagi maktab ochadi. Tez orada uning maktabi Turkiston 
jadid maktablari uchun namunaviy maktabga aylanadi.
M unaw ar qori tashkil qilgan jadid maktabi ikki bosqichli 
edi. Birinchi bosqich — to 'rt yillik boshlang'ich ta’lim maktabi 
bo'lib, unda bolalarga umumiy, diniy va dunyoviy bilim asoslari 
o'rgatilardi. Ikkinchi bosqich — yetti yillik maktab bo'lib, unda 
boshlang'ich ta ’lim maktablari uchun muallimlar va mahalla 
masjidlariga imomlar tayyorlanardi. Bunday maktablarni tugat- 
gan o'sm irlar savdo-sotiq va kundalik turm ush uchun zam r 
amaliy bilim va oliy m a’lumot olish uchun madrasalarda va 
xorijda o'qishni davom ettirish imkoniyatiga ega bo'lardilar. 
M unaw ar qorining maktabida 1915-yilda 150 o'quvchi saboq 
olgan, ulaming 30—35 foizi kambag'allaming farzandlari bo'lib, 
bepul o'qitilardi. U lar o'quv dasturlari, qurollari bilan bepul 
ta ’minlangan. Qolganlari esa, baholi qudrat, o'qish uchun har 
oyda 50 tiyindan bir yarim so'mgacha pul to'lagan. B a’zi boy 
otalar ikki so'm dan pul berib turgan. Shuningdek, bu maktabga 
M unaw ar qori va uning safdoshlari tashkil etgan «Ko'mak» 
musulmon xayriya jam iyati ham har oyda 50 so'm yordam 
ko'rsatgan1.
M unaw ar qori tashkil etgan umumiy ta ’lim maktablarida 
ona tili, hisob, shariat, fors va rus tillari, ashula, gimnastika 
kabi o'quv predm etlaridan mashg'ulotlar olib borilar edi. O'quv 
darsliklari, dasturlarini uning o'zi tuzgan edi. M u n aw ar qori 
oliy ta’limni ham isloh qilish tarafdori edi. Madrasalarda dunyoviy 
ta ’lim berilishini istardi. Shuning uchun zamonaviy ziyolilarni 
tarbiyalashga, yoshlami xorijiy mamlakat oliy o'quv yurtlarida 
o'qitishga e ’tibom i qaratdi.
Jadidizm namoyandalari, xususan, M unaw ar qori jam iyatni 
insonparvarlashtirish, ayniqsa, fuqarolami milliy mustaqillik hara- 
katiga to'la safarbar etm oq, aholi turli tabaqalari, qatlam lari 
m adaniy-m a’naviy ehtiyojlarini to'laroq qondirmoq uchun ular-