A n V a r c h o r iy e V

O zarbayjon, 
K avkaz orti
o ‘lkalarida keng tarqaldi. X IX asrga kelib hurufiylik ta ’lim oti
bilan q o ‘sh ilib ketdi.
Yassaviy va uning turli shaxobchalari, m usulm on sharqi m am ­
lakatlari xalqlari ijtim o iy -siy o siy , g ‘oy a v iy -fa lsa fiy , 
m a d a n iy -
m a’naviy hayotida m uhim aham iyatga ega bo'ldi. M usulm on o la ­
m ida m illionlab xalqlam i insonparvarlik g'oyalariga sadoqat ruhida
tarbiyalashda, odam larni o 'zaro yaqinlashtirish, birodarlashtirish-
da, ham kor va ham jihat q ilishda m u h im aham iyat kasb etdi.
f) N aqshbandiyada inson tim soli
Y u s u f H a m a d o n iy n in g
s h o g ir d la r id a n
b iri 
A b d u x o liq
G 'ijd u v o n iy 1 A bu Bakr asos solgan «zikri xufiya»ni2 har t o ­
m on la m a rivojlantirgan. S h u n in gd ek , H usayn V oiz K osh ifiyn in g
«R ash ohat ayn al-h a y o t» asarida y o zilish ich a , u t a s a w u f falsa­
fasining yirik oq im larid an h isob lan gan hojagon (xo'jalar) ta -
riqatiga asos solgan . S h u n in g u ch u n h am jah o n xo'jalarining
sarvari darajasiga ko'tarilgan.
A b d uxoliq G 'ijd u v o n iy Sharq falsafiy tafakkuri tarixida m u -
nosib o'rin egallayd i. U n in g ta ’lim o ti ta s a w u f falsafasin in g en g
m u h im oq im larid an biri hojagon tariqati doirasida sh akllangan
va rivojlangan.
Abduxoliq G‘ijduvoniy 1103-yilda hozirgi Buxoro viloyatining G‘ijduvon 
tumanida tug‘ildi. Dastlabki ma’lumotni G‘ijduvonda oldi. 0 ‘n yoshida Buxoroga 
kelib, awal imom Sadriddindan tafsir, keyinroq Yusuf Hamadoniydan tasawuf 
ilmlaridan saboq oldi. Ushbu ilmlarni mukammal o‘rgangach, Buxoro madra­
salarida tasawufdan dars berdi. Xojagon tariqatiga asos soldi. Buyuk tasawuf 
arbobi 1179-yilda vafot etdi. Uning inson to^risidagi qarashlari «Manqobi xoja 
Yusuf Hamadoniy», «Vasiyatnoma», «Maslak al-orifin», «Risolai salohiya», «Risolai 
shayx ush-shuyux xazrati xoja Yusuf Hamadoniy», «Maqsad as-solikin», «Odobi 
tariqat» kabi asarlarida bayon etilgan. Abduxoliq G‘ijduvoniyning qabri G‘ijduvonda. 
U odamlarning yirik ziyoratgohiga aylangan. Hofiz Tanish Buxoriyning «Sharif- 
nomai shohiy» asarida yozilishicha, XVI asrning yarmida shayboniylar nizolari 
paytida ana shu ziyoratgoh G‘ijduvon aholisini o‘z panohida saqlagan.
4 
«Zikri xufiya»ning asosida «Ilmi Laduniy» yotadi. «Ilmi Laduniy» esa uchga 
bo‘linadi: vahiy, ilhom, farosat (intuitsiya). Vahiy payg‘ambarlarga, ilhom avli- 
yolarga, farosat orqali bilish esa so‘fiylarga Ollohning ruxsati bilan berilarmish 
(Sadriddin Salim Buxoriy. Dilda yor. Toshkent, 1993, 9-bet).

---