A n V a r c h o r iy e V

falsafiy fikrlash m adaniyati rivojlan ishiga q o'sh gan hissasiga q a ­
rab em as, balki qadim gi q o 'ly o zm a la m i o'rganish borasida am alga
osh irilgan ilm iy-tad q iq ot ishlariga qarab baholanadigan b o 'ld i.
X u d di sh u n in g u ch u n h am Y evrop a R enessan s davrining ilk
b o sq ich in i xarakterlovchi italyan ch a gu m a n izm ayrim h ollarda
ad ab iy-filologik voqea sifatida h am ta ’riflana boshlandi.
Italyancha gu m an izm n in g nazariy asoslarini p latonizm va n e -
o p la to n izm g'oyalari tashkil etar ed i. Italyancha gu m a n izm d a
p la ton izm va n eo p la to n izm falsafasi rivojlanish va taraqqiyot
ram zi, d eb tu sh u n ilar ed i. A y n iq sa , 
P la to n falsafasi b utun
o 'tm ish falsafasining toji, k u lm in atsiyasi, deb hisoblanardi. X u d di
sh u n in g u ch u n h am F lo re n siy a d a g i P la to n A k a d em iya si —
P laton n i «faylasuflarning xu d osi», d eb e ’lon qildi. C hunki P la­
to n n in g falsafiy doktrinasi nafaqat falsafiy fikrlash m adaniyati
taraqqiyotiga, balki xristian lik n in g rivojiga ham m u n o sib hissa
q o'sh gan ligi qayta-qayta t a ’k id lan di.
Florensiyalik allom alar P laton nin g inson tabiatida g'ayriinsoniy
qiliqlar m avjudligi haqidagi k o n se p siy a n i ishlab ch iq ish d agi x iz-
m a tla ri a lo h id a
ta h s in g a s a z o v o r e k a n lig in i t a ’k id la d ila r .
S h u n in gd ek , florensiyalik m utafakkirlar P laton va u n in g iz d o sh -
lari b ayon etgan falsafa b ilan d in , o d a m b ilan X u d o orasidagi
o 'za ro m unosabatlar, ayniqsa, in so n haqidagi ajoyib flk r-m u -
lo h a za la m i har to m o n la m a q o 'lla b -q u w a tla d ila r. B unday h o la tn i
italiyalik m ash h ur allom a lar D a n te A ligeri va Piko D e lla M i-