A n V a r c h o r iy e V

D a v o n iy n in g fikriga m u vofiq , in so n n in g aq liy qobiliyatlari
tu g ‘ma b o 'lish i yoki kun d alik faoliyat jarayonida sh akllan ish i
m u m k in. In so n n in g tu g'm a aq liy qobiliyatiga: ze h n o'tk irligi,
faraz qilish , ham fikrlilikni kiritadi. S hu ningdek, in so n d a aq liy
qobiliyatlar yash ash i, m eh n at q ilish i, o 'q ish i d a vo m id a h am
h osil b o 'la d i. B un in g u ch u n in so n yashayotgan tash q i m u h it
aloh id a aham iyatga ega b o'lad i. D o n o lik aqllilik m ah su li b o 'lib ,
u n in g en g m u h im ko'rsatkichlari: xotira m u stah kam ligi, fahm
tezligi, iqtidorlilik, zeh n o'tkirligi, deb hisoblaydi. Shu n day qilib,
D a v o n iy in so n aq liy q obiliyatlarin i a n iq lov ch i m e z o n la m i b elg i-
lab berishga harakat qiladi.
Eronlik faylasufning e ’tiro f etishicha, insondagi barcha axloqiy
fazilatlar, xislatlar, aqliy qobiliyatlar, kasbga xos m alakalar ta ’lim
va tarbiyaning natijasidir. Xususan, bola tug'ilgan vaqtda unda hech
qanday nuqson bo'lm aydi. U n d a mavjud bo'lgan barcha fazilatlar,
xislatlar yoki salbiy holatlar esa tarbiya jarayonida h osil bo'ladi.
S huning u ch u n bolada yaxshi fazilatlar, xislatlar, qobiliyatlar va
kasbga xos m alakalarni h osil qilish uchun tarbiyani yoshligidan,
hatto tu g'ilgan idan boshlab am alga oshirish darkor.
O dam to'g'risidagi qarashlar bolalarda ijtim oiy m uhit ta ’sirida
sh akllan adi, y a x sh i-y o m o n m alakalar, qobiliyatlar h o sil b o 'lad i.
B ola qalbi to z a taxtaga o'xshayd i. U n ga har qanday tasv im i b e -
m a lo l, o so n g in a tushirish m u m k in . D a v o n iy fikriga m u vofiq ,
in son d a tayyor xu lq -a tv o r b o'lm a y d i. U ijtim oiy m u h it, ay n iq ­