A n V a r c h o r iy e V

tiga m u n osib h issa q o ‘shgan m u su lm o n faylasuflaridan biri sa -
m arqandlik o lim M ir Sayid S h arif J u ijon iy d ir1. U n in g olam va
od am to'g'risid agi qarashlari «B orliq haqida risola», «O lam ni
aks ettiruvchi k o ‘zgu» asarlarida bayon etilgan.
Ju ijo n iy n in g fikriga k o ‘ra, in son tan asida o la m b orlig'in in g
barcha xususiyatlari, xossalari o 'z ifod asin i top ad i. X u susan ,
X u d o n in g b arch a fazilatlari, xislatlari in son faoliyatid a n a m o y o n
b o'lad i. L ekin od am X udoga b o'ysu n gan id ek , in so n tan asi ham
ruhga b o 'ysu n ad i. K oin ot bilan in so n , in so n n in g tanasi bilan
u nin g aq li, m od d iylik bilan m a ’naviylik — bir butun vujudni
tashkil etadi. M od d iylik bilan m a ’naviylik orasida o 'za ro a lo q a ­
dorlik m avjud. M od d iy olam a sosin i to'rt unsur: o 't (o lo v ),
havo, suv va tuproq tashkil etadi. M eta ll, o'sim lik lar, h a y v o n ­
lar ham to'rt unsur aralashuvidan 
h osil b o'lad i. 
B orliqning
m o d d iy sh aklin i vujudga keltirgan yuqoridagi to'rt unsur biri
ikk in ch isiga o 'tib , aylanib turadi.
J u ijo n iy m o d d iy va m a’naviy o la m n in g o 'za ro aloqad orligi
h aqida fikr yuritib, tabiat b orlig'idagi barcha jism larni o d d iy va
murakkabga b o 'la d i. M urakkab va od d iy jism lar to'rt unsurdan
tashkil top a d i. O ddiy jism lardagi yuqori q ism o 'zid a n nur tar-
qatishi m u m k in . O ddiy jism la m in g yuqori qism iga yulduzlar
kirsa, pastki qism iga jo n kiradi.
M ir Sayid Sharif Juijoniy inson aqlining vujudga kelish jara­
yoni, aql tarkibi haqida fikr yuritib, aqlda uch xil bilim m ujassam
bo'ladi, deb tushuntiradi. C h u n on ch i, in son aqli tarkibida: o 'zi