A n V a r c h o r iy e V

bubasi B eatrichega bag'ishlagan «Yangi hayot» s h e ’riy t o ‘plam ida
(1291 — 12 92-yillard a t o ‘plam h oliga keltirgan) Ibn S in o va Ibn
R u shd n ing sharqona a n ’analarini d avom ettirib, ch in ak am ishq
va m uhabbat, vafo va sadoqatni e ’z o z la y d i2. M u habbatning c h i­
nakam in so n iy fazilat, o liy axloq, o d o b , um u m an inson ga x o s
b o'lgan en g o liy xususiyat ekanligini ta ’kidlaydi. Ish q -m u h ab -
batning shakllanishi va rivojlanishi jarayonini tushuntirib berishga
harakat q ilad i, uni har tom on lam a e ’zo zla sh ga chaqiradi.
D an te 1304— 1308-yiIlarda quvg‘inda bo'lgan kezlarida o'zin in g
yirik ilm iy -fa lsa fiy asarlaridan biri «B azm » va b a d iiy -filo lo g ik
asari «Xalq nutqi»ni yozadi.
«B azm » o'rta asr falsafiy tafakkurining yirik q om u siy asari
h isob lan ad i. D a n te bu asarida, eng a w a lo , o 'z zam o n d osh lari,
m aslakdoshlarini falsafani har to m o n la m a , chuqur o'rganishga
ch orlayd i. F alsafiy m erosdan xabardor b o 'lish n i har bir fu -
qaron in g in so n iy burchi deb h isoblaydi. D an te «Bazm »da inson
m u am m osin i, ayniqsa, uning m a’n aviy-axloqiy qiyofasining shakl­
lanishi ja rayon in i tahlil q ilishga katta e ’tibor beradi. S hoirn in g
fikriga ko'ra, har bir k ishining m a’n aviy -a x lo q iy qiyofasi ja m i-
yatning m adaniy darajasini belgilaydi. D ante o'rta asr ta ’limotlariga
Dante Aligeri 1265-yilning may oyida Florensiyada kambag‘allashgan aslzoda 
oilasida tavallud to’pdi. Diniy maktabda, Boloniya universitetida saboq olgan. Falsafa, 
axloq, ilohiyot, tarix, mantiq- ilmlarini chuqur o ‘rgandi. Ilmiy dunyoq'arashini 
shakllanishida Sharq faylasuflari Forobiy, Ibn Sino, Ibn Rushd asarlarining 
ta ’siri beqiyos edi. Florensiya ijtimoiy-siyosiy hayotiga faol ishtirok etdi. 1321-yil 
14-sentabrida Rovennada vafot etdi. Uning ijtimoiy-falsafiy qarashlari «Yangi 
hayot», «Falsafa yordamida ovinish haqida risola», «Bazm», «Monarxiya», «Ilo­
hiy komediya» asarlarida bayon etilgan.
2 
Qarang: 
S u la y m o n o v a F .
Sharq va G ‘arb. Toshkent, 1997, 346—400-betlar; 
K o rn ilo v
N .
Tafakkur karvonlari. Toshkent, 1999, 56—120-betlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---