A n V a r c h o r iy e V

madi. Faqat ezgulikka intilgan inson baxtli bo'ladi, degan fikriga
hech qanday o‘zgartirish kiritmasdan zahar ichib, dunyodan
ko‘z yumdi.
Sokratning inson to‘g‘risidagi qarashlari uning shogirdi Pla­
ton (Aflotun, eramizdan awalgi 427—347-yillarda yashagan)
tomonidan yanada rivojlantirildi. Uning tushuntirishicha, inson
ilohiy qudrat tomonidan yaratilgan. Boshqacha aytganimizda,
Platonning qarashlariga muvofiq, xuddi o‘sha ilohiy qudrat in-
sonni yaratuvchi birinchi sabab (demiurg)dir. Xudolar xuddi
o‘sha demiurgdan abadiy o‘lmas jonni oldilar va uni tanaga
qamab qo‘ydilar.
Platon insonning mohiyatini tushuntirib berishga harakat qildi.
Uning fikriga ko‘ra, inson asosan ikki bo‘lakning uyushmasidan
iborat. Birinchi bo‘lak — o‘lmas jon, ikkinchi bo‘lak — o‘lib
turadigan tanadir. Jon xuddi g‘oya kabi bir butun bo‘lib, u
bo‘linmasdir, tana esa allaqanday materialdan yasalganligi uchun
bo‘linib turadi va bir necha qismlardan iboratdir. Jonning mo-
hiyati uning bo‘linmasligida emas, balki doimo harakatda ekan-
ligidadir. 0 ‘zidan-o‘zi harakat qilib turgan barcha narsalar
o‘lmasdir. Lekin o'sha harakatni vujudga keltirgan har qanday
narsaning ham chegarasi bor. Shuning uchun ham o‘sha chega­
rasi bor narsalar doimo o‘lib turadi.
Platonning ta’kidlashicha, insonning joni ham ikki qismdan
iborat bo‘ladi: oliy — yuqori qism va pastki — quyi qism. Oliy
qismda barcha aql-zakovat to‘plangan, uning yordamida inson
abadiy g'oyalar olamining sir-asrorini bilib oladi va farovonlik,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ezgulik tomon intiladi. Pastki qism esa his-hayajonga asoslanadi.
Jondagi bu ikki holat ikki otga o‘xshaydi, birinchisi yuksalish