A n t ik d a V r fa L sa fa si

163 Х р естом ати я no эл л ин и сти ч еск о-р им ской ф и лософ и и. -С в ер д л о в ск , 1987. С .8.
142

---

qashshoqligidan uyalm asligi kerak164 Kiniklardagi axloq asketizm, 
haddan tashqari oddiylik, kam tarona hayot kechirish bilan bevosita 
bog‘liq ehtiyojlardan boshqa har qanday talab va ehtiyojlarga nafrat bilan 
qarash, barcha shartlanganlik, taqozolanganliklar, diniy tasavvurlar 
ustidan kulish, erkinlikning tabiiyligi v a shaxsiy ekanligini targ ‘ib qilish 
n e’m at haqidagi tasavvurga borib taqaladi.
4) 
K iren m aktabiga A frikadadagi Kirendan chiqqan Aristipp asos 
solgan. Uning ishini Antipatr, Feodor, Gegesiy va Annikerid (eram izdan 
avval 320-280 yy.)lar davom ettirishgan. Ular asoslagan fikr: bilim 
predmeti - am alda erishib b o ‘ladigan n e’mat. Aristipp fikricha, bilsh 
quroli faqat hissiyotim iz ekan va sezgilarim izda predm et xossalarini 
emas, balki o ‘zim izning so f individual holatim iz ifodalanar ekan, n e’mat 
m ezoni 
qilib 
his-tuyg‘ularim izda 
kechayotgan 
lazzatlanish 
yoki 
azoblanishni olish mum kin. Lazzat 
befarq osoyishtalik
emas; u o ‘tmish 
yoki kelajakdagi emas, balki bugungi kun voqealaridan qoniqish hosil 
qilishdan iborat. Faqat alohida olingan, hozirgi lahzani toMdiradigan 
qoniqish hissigina intilishim iz lozim predm et boMishi kerak. N a o'tm ish. 
na kelajak bizga tegishli boMmagani uchun, afsuslanish ham, kelajakka 
um id bogMash ham, kelajakdan qo ‘rqish ham m a’noga ega emas. 
Hayotdan m aqsad - bugungi kundan lazzatlanish. M umkin bo'lgan 
lazzatlardan yaxshirog‘i his-tuyg‘ulardir, chunki ular eng kuchlisidir. 
Biroq baxt-saodatga erishish vositasi erkinlik b o ‘lib, faqat u erishib 
b o ‘lmaydigan yoki erishganda ham azob-uqubat sababi boMishi mumkin 
narsalardan voz kechishga imkon beradigan kuch hisoblanadi. Shuning 
uchun faylasuf, agar sharoit im koniyat bersa, undan foydalanishga, 
im koniyat berm asa, osongina, qayg‘urm asdan undan voz kechishga 
tayyor turishi lozim. Aristipp ta ’ldimotidan Feodor keltirib chiqargan 
xulosa xudolam i rad etish va donishm andlar uchun axloqiy norm alar 
zarur emasligini ta ’kidlash boMdi. Aristippdan farqli oMaroq, Feodor 
faoliyat yuritishning maqsadini yakka qoniqishlardan lazzatlanishda 
emas, balki alohida-alohida olingan n e’m atlardan yuqori turadigan va 
unga intilgan kishidan talab qilinadigan oqillik, m ulohazalilikda deb 
bildi. Uningcha, “Oliy darajadagi quvonch - bilish quvonchi” 165.
Feodom ing donolik to ‘g ‘risidagi fikri ham o ‘ziga xos: “ Haqiqiy 
donishm and d o ‘stlikdan yuqori turadi (o ‘z-o ‘ziga yetarli), axm oqlar