A. N. Aripov, G’. R. Abdullayev, O. N. Imomov

Nazorat savollari: 
1.
 
Gidrometiorologik favqulodda vaziyat deganda nimani tushinasiz? 
2.
 
Qor ko’chishi xavfida qolgan inson qanday harakatlanishi kerak. 
3.
 
Qor  ko’chkisi  xavfi  bor  hududlarda  yashaydigan  odamlar  nimalarni  bilishi 
kerak? 
4.
 
O’zbekitonning qaysi hududlarida sel kelishi xavfi mavjud? 
5.
 
Sel talofatini kamaytirish chora tadbirlari qanday? 
 
 
 
TRANSPORT VOSITALARI BILAN BOG’LIQ FAVQULODDA 
VAZIYARLAR VA ULARDA HARAKATLANISH TARTIBI 
 
1. Transport vositalarida favqulodda vaziyatlar va ulardan muhofaza qilish 
Transport  vositalarida    falokatlar  va  halokatlar  oldini  olish  chora-tadbirlari 
quyidagicha amalga oshiriladi: 
a)  Havo  transporti  avariya  va  falokatlari,  tarns’ort  tizimidagi  avariya  va 
halokatlar. 
Ko’rinishi:  yo’lovchi,  eki’aj  ahzolarini  halok  bo’lishi,  havo  transportini 
portlashi, yer yuzidagi bino va xalq xo’jaligi obe’ktlarini buzilishi, turli darajadagi 
qutqaruv va tezkor ishlarni olib borishga olib keladigan holat. 
Sabablar:  havo  transportini  nosozligi;  ob-havoni  noqulayligi;  dispecherlar 
aybi bilan sodir bo’ladi. 
Oldini  olish  tadbirlari:  rejaviy-’rofilaktik  ko’rik  va  tahmirlashni  vaqtida 
o’tkazilishi; boshqarish va aloqa tizimlarini ish sifatini yaxshilash. 
Muhofazasi:  aviatsiyadan  avariyasiz  foydalanish  va  ‘arvozlar  xavfsizligi 
bo’yicha tadbirlar tashkil etish va amalga oshirish. 
b) Temir yo’l avariya va halokatlari. 

---

 
 
49 
Ko’rinishi: yong’inlar, portlashlar, vagonlarni yo’nalish izidan chiqishi, aholi 
va  yo’lovchilarni  halok  bo’lishi,  sodir  etilgan  joylardagi  aholi  va  hudularni  zarar 
ko’rishi. 
Sababi:  temir  yo’llarning  nosozligi,  harakat  tarkibining  nosozligi,  aloqa 
vositasini nosozligi, dispecherni ahamiyatsizligi. 
Oldini  olish  tadbirlari:  rejaviy-profilaktika  ko’rik  va  tahmirlash  ishlarini 
o’tkazish;  boshqaruv  va  aloqa  tizimlari  ish  sifatini  oshirish;  dispecherni  xizmatini 
yaxshilash. 
v) avtotransport avariya va halokatlari. 
Ko’rinishi:  transportdagi  fuqarolarni  halok  bo’lishi,  portlash  va  yong’inlarni 
chiqishi. 
Sababi:  transport  harakat  xavsizligiga  rioya  qilmasligi;  tezlikni  oshirish; 
spirtli ichimliklarni ichib boshqarish; texnik nosoz transportni boshqarish; yo’llarni 
talab darajasiga emasligi. 
Oldini  olish  chora-tadbirlari:  rejaviy  ‘rofilaktik  ko’rik  va  texnik  tahmirlash 
ishlarini  vaqtida  o’tkazish,  nosoz  transportdan  foydalanmaslik,  yo’l  harakat 
qoidalariga rioya qilish va boshqalar. 
Muhofazasi:  DYHX  organiga  yo’l  transport  xavfsizligini  ta’minlash 
xizmatiga rahbarlik vazifasi yuklatiladi. 
g)  Metro’oliten  stansiyalarida  ehtimol  bo’lgan  FV  ko’rinishi:  fuqarolarni 
nobud bo’lishi, portlash va yong’inlar sodir etilishi mumkin. 
Sabablari: o’tish joylaridagi savdo do’konchalarini yuqotish va boshqalar.  
Oldini  olish  chora-tadbirlari:  rejaviy-’rofilaktik  ko’rik  va  texnik  tahmirlash 
ishlarni vaqtida o’tkazilishi, nosoz transport vositadan foydalanmaslik, yo’l harakati 
qoidasiga rioya qilish va boshqalar. 
Muhofazasi:  ushbu  obe’ktlardagi  ishlarning  olib  borish  ahvoli  va  xavfsizligi 
ustidan davlat nazoratiga rahbarlik qilish. 
d)  magistral  quvur  tarmoqlarida  neft  va  gaz  burg’ulash  maydonlaridagi 
bo’lishi mumkin bo’lgan avariyalar. 
Ko’rinishi:  portlovchi  moddalar  bilan  bog’liq  yong’in  va  portlashlar 
fuqarolarni halok bo’lishi, hudud, inshoot va binolarni tuzilishi.  
Sabablar:  quvur  tarmoqlarining,  ventillarninng  eskirganligi,  ularni  vaqtida 
ko’rikdan o’tkazmaslik va boshqalar. 
Oldini  olish  chora-tadbirlari:  texnik  hujjatlarda  ko’rastilgan  me’yor  talablari 
bo’yicha  rejaviy-’rofilaktik  ko’rik  va  tahmirlashni  vaqtida  o’tkazish  xavfsizlik 
choralariga amal qilish. 
Muhofazasi:  Neft  va  milliy  gaz  kor’oratsiyasi  avariya  va  halokatlarni  oldini 
olish va bartaraf etish tadbirlarni tashkil etadi va amalga oshiradi.