A muxitdinov, O. K. Qosimov

39

---

IV
I-dvigatel, II-ilashish muftasi, III-uzatmalar qutisi, IV-kardan uzatmasi, 
V-asosiy uzatma, Vl-yarim o‘qlar, Vll-yetakchi g'ildiraklar.
• > 
It! 
H 
.. 
I
I-dvigatel, II-ilashish muftasi, III-uzatmalar qutisi, IV-asosiy uzatma,
V-yetakchi g‘ildirak uzatmasi, Vl-yetakchi g ‘ildiraklar.
I - dvigatel; II - ilashish muftasi; III - uzatmalar qutisi; IV - asosiy 
uzatma; V -yetakchi g ‘ildiraklar uzatmasi; VI -yetakchi g ‘ildiraklar.
4.2-rasm.
M exanik transm issiya tu rlari
40

---

{
t
J h => i
i
рЦ— A \'2 S
I 
I
t r >
.
1 
..
t
— j
/
>
 
2
 
3
r
T
~
7
n t f ^ r r  
6
4
/
« р
> 
С~1~3 <ЕрЭ
Э-
f a = t t d c ^ 7
7 
,
1 _i J 5 J Z _ i f ..- _. _7— u
t
3
:®?c^ r Y 7‘ _L? ' : *
I " J ^0-1 ^4 jj j у ^ i / ^ 
/
/ -4—
*—
4
"
.•€"-—
i__, 
4
 
4
4.3-rasm. O ‘tag‘on avtomobil transmissiyalarining sxemalari:
1 -
dvigatel; 
2 -
ilashish mufitasi; 
3 -
uzatmalar qutisi; 
4 -
kardanli 
uzatma; 5 - asosiy uzatma; 
6
- yetakchi g‘ildirak yuritmasining vali;
7 - taqsimlash qutisi; 
8
- g'ildirak reduktori.
41

---

4.4-rasm.
Bort uzatmali avtomobil transmissiyasining kompanovkasi:
1 -
g‘ildirak reduktori; 
2 -
kardanli uzatma; 5 - taqsimlash qutisi;
4 
- uzatmalar qutisi; 5 - ilashish muftasi; 
6 -
dvigatel.
S 6 
7.
6 
7
4.5-rasm.
Avtomobil transmissiyalari: 
a -
elektrik; 
b
- gidrohajmli;
1
- dvigatel; 
2 -
generator; 
3 -
elektr simlari; 
4 -
elektromotor-g‘ildirak; 
5 -
gidronasos; 
6 -
trubkalar; 7 - gidromotorlar.
Transmissiyalar tahlili
1-jadval
Transmissiya
Afzalligi
Kamchiligi
Mexanik
Konstruksiyasi sodda.Narxi 
past.
FIK yuqori.
Hajmi katta, 
kompanovkasi 
murakkab. Massasi 
katta. Burovchi 
moment pog‘onali 
o ‘zgaradi.
42

---

Elektrik va 
gidrohajmli
Burovchi moment pog‘onasiz 
o‘zgaradi. Joylashtirish qulay. 
Massasi kichik. Massaning 
o‘qlargataqsimlanishi optimal. 
Tirkamaning yetakchi g‘ildi- 
raklariga quwatni uzatish oson. 
Tormozlanishda energiyani 
yig‘ish imkoni bor.__________
Narxi baland. FIK 
past. Ressoralanmagan 
massalar katta. 
Ishonchliligi past.
Nazorat savollari
1. Avtomobil transmissiyalarining turlari.
2. G'ildirak formulasi nima?
3. Mexanik transmissiyaning kompanovka sxemalari.
4. Mexanik transmissiyaning afzallik va kamchiliklari.
5. Elektrik transmissiyaning afzallik va kamchiliklari.
6. Gidrohajmli transmissiyaning afzallik va kamchiliklari.
43

---

Ichki yonuv dvigatelining o ‘ziga xos xususiyati tirsakli valning 
minimal aylanishlar soni cheklangan. Avtomobil qo‘zg‘alaishida ichki 
yonuv dvigatelining aylanayotgan vali bilan uzatmalar qutisining 
' ay lanmayotgan vali ilashish muftasi orqali ulanadi.
Ilashish muftasi avtomobil joyidan qo‘zg‘alayotganda, uzatmalar 
qutisida pog‘onalar almashtirilayotganda transmissiyani 
dinamik 
zarbalardan saqlash, ichki yonuv dvigatelining ishlashidan va avtomo­
bilning notekis yo‘llardan harakatlanishidan hosil boMadigan aylanma 
tebranishlarni so‘ndirish uchun xizmat qiladi.
Ilashish muftasi o ‘z vazifasini samarali va ishonchli bajarishi 
uchun unga quyidagi talablar qo‘yiladi:
- burovchi momentni dvigateidan transmissiyaga ishonchli 
o ‘tkazish;
- ravon va to‘ la ulanish;
- toza ajralish;
- yetaklanuvchi qismlarning inersiya momentini minimal boMishi;
- ishqalanuvchi yuzalardan issiqlikni yaxshi tarqatish;
- transmissiyani dinamik yuklanishlardan saqlash;
- siquvchi kuchlarni bir me’yorda saqlab turish;
- boshqarish uchun kam jismoniy kuch sarflash;
- yaxshi muvozanatlashgan boMishi;
- umumiy talablar (oMcham va massasi kichik, tuzilishi va texnik 
xizmat ko‘rsatish sodda, shovqinsiz, ta’mirlashga layoqatli va 
boshqalar).
Ilashish muftasi quyidagi ko‘rsatkichlari bo‘yicha tasniflanadi:
1) ish jarayonining xususiyati b o ‘yicha:
doimiy ulangan, doimiy 
ulanmagan.
2) 
yetaklovchi va yetaklanuvchi qismlarning bog ‘lanishi bo ‘yicha:
friksion, gidravlik, elektromagnit.
3) 
siquvchi kuchlarni hosil qilish usuli b o ‘yicha:
prujinali (silindrsi­
mon, konussimon, diafragmali), elektromagnit, markazdan qochma, 
yarim markazdan qochma
4) yuritmasi b o ‘yicha:
mexanik, gidravlik, kombinatsiyalashgan 
(pnevmomexanik, pnevmogidravlik, elektromexanik, elektrovakuum)