A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

§8.4.Inflyasiyani tizginlash borasida amalga

oshiriladigan tadbirlar

Inflyasiyani tizginlash va oxir – oqibatda toʻxtatish hamda pul muomalasini barqarorlashtirish maqsadida quyidagi chora - tadbirlar koʻrilishi mumkin:

1. 
   Mamlakatda pul islohotini oʻtkazish.
   
2. 
   Inflyasiya jarayonining davlat tomonidan boshqarib borilishi.
   

Mamlakatda pul muomalasini tartibga solish va mustahkamlash maqsadida davlat tomonidan pul tizimining toʻla yoki qisman oʻzgartirilishi pul islohoti deyiladi. Pul islohotlari mamlakat iqtisodiyoti va pulning qadrsizlanish darajasiga qarab turli usullarda oʻtkazilishi mumkin. Masalan, 1991-yilda SSSR parchalanib ketgandan soʻng, sobiq ittifoqdosh respublikalar mustaqil davlatlarga aylandilar. Ularning barchasi pul islohotlarini oʻtkazdilar va oʻz milliy pul birliklarini muomalaga kiritdilar.
Oʻzbekistonda ham 1993 –1994-yillarda pul islohoti oʻtkazildi va 1994-yil 1- iyulidan e’tiboran muomalaga milliy valyuta «soʻm» kiritildi.
Inflyasiya jarayonini davlat tomonidan boshqarib borishda quyidagilar amalga oshiriladi:

• 
  ishlab chiqarishni jonlantirish. Tovarlar va xizmatlar koʻp yaratilsa, ortiqcha pullarning tashnaligi qondiriladi, narx-navo va pul qadri barqarorlashadi. Ishlab chiqarishni rag’batlantirish maqsadida soliqlar kamaytiriladi, ishlab chiqarishga arzon kreditlar beriladi, tadbirkorlarga byudjetdan yordam koʻpaytiriladi, eksport va import boʻyicha imtiyozlar joriy etiladi va boshqalar;
  
• 
  pul massasi ortishini cheklash va toʻxtatish, muomaladagi pul miqdorini kamaytirish. Shu maqsadda aholining pul daromadlari - ish haqi, nafaqa, pensiya va boshqalarning oʻsishi cheklanadi yoki toʻxtatiladi, ortiqcha pul mablag’larini banklarga jalb qilish maqsadida omonatlarga toʻlanadigan foizlar oshiriladi. Pul emissiyasi jiddiy cheklanadi yoki umuman toʻxtatiladi.
  

Asosiy tushunchalar: inflyasiya, talab inflyasiyasi, taklif inflyasiyasi, oʻrmalovchi inflyasiya, suzuvchi inflyasiya, yuguruvchi inflyasiya, tovarlar taqchilligi, pul islohoti, valyuta kurslari