A. M. Abduvohidov, F. S. Qutlimurotov

12.2. Turizm faoliyati bilan shug‘ullanuvchi turistik korxonalarga 
litsenziya berish tartiblari 
 
Turizm sohasini litsenziyalashga doir faoliyatni tashkillashtirilishini tahlil 
qilish natijasida jahon tajribasi va Butunjahon Turistik Tashkilotining ba’zi bir 
tavsiyalaridan kelib chiqqan holda respublikamizda turizmni davlat tomonidan 
tartibga solinishi yuzasidan ba’zi bir mulohazalarni bildirish maqsadga muvofiqdir. 
Jumladan turizmda faoliyat sohasi sifatida uchta tomon ishtirok etadi: 
1.Turistik mahsulot va xizmatlarni iste‘mol qiluvchi turistlar. 
2.Turistik mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqaruvchi va sotuvchi turistik 
firmalar (ushbu holatda turistlarga xizmat ko‘rsatishga u yoki bu munosabatda 
bo‘lgan barcha tashkilotlar). 
3.Turizm faoliyatini litsenziyalash bilan shug‘ullanuvchi shuningdek tegishli 
ma’muriy-huquqiy va boshqa vazifalarni amalga oshiruvchi (pasport, viza, 
chegara, bojxona, sanitariya-epidemiologiya va h.k.) davlat idoralari. 
Ushbu uchta tomonlar: “Turistlar” - “Turistik firmalar” - “Davlat” o‘zaro 
munosabatlarida bir “Uchburchak”ni tashkil etadilar. Jahonning har qanday 
davlatida ushbu “Uchburchak” har bo‘g‘inining ya’ni “Turistlar-turistik firmalari”, 
“turistik firmalar-davlat”, “turist- davlat” o‘zaro munosabatlari tegishli qonunchilik 
bilan tartibga solinadi. Masalan, O‘zbekistonda bular jumlasiga “Korxonalar 
to‘g‘risida”, “iste’molchilarning huquqlarini himoyalash to‘g‘risida” va boshqa 
qonunlarni kiritish mumkin. Asta-sekinlik bilan ushbu qonunchilik yanada 
aniqlashtirilib va to‘ldirilib borilmoqda. Sof holatda yuqorida qayd etilgan 
qonunlar o‘zaro munosabatlarining har bir elementi huquqiy me’yorlar bilan 
tartibga solinishi lozim. Lekin, qancha davlat bo‘lsa, shuncha o‘ziga xos jihatlar 
ham mavjuddir. Amalda har bir davlatda qayd etilgan “uchburchak” ning u yoki bu 
tomoniga alohida e’tibor qaratgan holda turizmni tartibga solish yuzasidan o‘z 
yondashuvlari ishlab chiqilgan. 

---

110 
O‘zbekistonda ko‘pchilik boshqa mamlakatlar singari, asosiy e’tibor “turistik 
firma-davlat” munosabatlarini tartibga solishga yo‘nalti‘rilgan. Bu hol 
avvalombor, turistik faoliyatni litsenziyalash shaklini, ya’ni davlatning yuridik 
shaxslariga berilgan muayyan ruxsatnomasi bilan amalga oshiriladi. Lekin bundan 
litsenziya berish jarayoni alohida ahamiyat kasb etmaydi (ushbu ruxsatnomani 
olish qiyinligi va osonligidagan qa’tiy nazar). Turizm faoliyatining litsenziyada 
ko‘rsatilgan va ko‘rsatilmagan boshqa shartlarini to‘liq bajarilishini nazorat qilib 
boradigan davlat mexanizmining rivojlanganligi va samarali faoliyat yuritishi va 
tegishli hollarda o‘rnatilgan tartibga rioya qilinishini ta’minlash uchun zaruriy 
chora-tadbirlarni ko‘rishi muhim ahamiyatga egadir. Zero, bunday mexanizm 
mavjud bo‘lmagan holda litsenziyalash turistik mahsulot sifati ustidan nazorat 
qilish imkoniyatiga ega bo‘lmaydi.