A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

Javob: Mg ekan.
4-masala. Taxir tuz deb ataluvchi MgSO₄ ^. n H₂O modda tarkibida S-13% bo’lsa, “n” qiymatini toping.
Yechish: 1) MgSO₄ ∙ n H₂O kristallgidrat formulasini topish uchun dastlab uni 100 % deb belgilab olamiz.
2) 32 gr Oltingugurt 13 % bo`lsa, kristallgidratning umumiy massasini aniqlaymiz.
32 g S 13 %
x=246 g 100 %
3) Kristallgidrat massasidan MgSO<sub>4</sub> massasini ayirsak H<sub>2</sub>O ning massasi kelib chiqadi.
Mr (MgSO<sub>4</sub>) = 120
246 – 120 = 126 g H<sub>2</sub>O massasi n = 126 : 18 = 7
Javob: MgSO<sub>4</sub> ∙ 7H<sub>2</sub>O
5-masala. Mis kuporosi va temir kuporosi aralashmasi tarkibida 39.2 % suv bo’lsa, aralashma tarkibidagi mis(II) sulfatning massa ulushini (%) hisoblang.
Yechish: 1) Dastlab mis kuporosi va temir kuporosi tarkibidagi suvning (%) miqdorini aniqlaymiz.
Cu SO<sub>4</sub> ∙ 5H<sub>2</sub>O = 160 + 90 = 250 ω =
Fe SO<sub>4</sub> ∙ 7H<sub>2</sub>O = 152 + 126 = 278 ω =
2) Aralashma tarkibidagi 39,2 % suvni o`rtaga qo`yib diagonal usuldan foydalanamiz.
36 5,8 x₁ = 64,4 % Cu SO₄ ∙ 5H₂O
39,2
45 3,2 x₂ = 35,6 % Fe SO₄ ∙ 7H₂O
9 100 %
3) mis(II) sulfat mis kuporosi tarkibida borligini bilgan holda, massa ulushini (%) hisoblab topamiz.
250 g Cu SO₄ ∙ 5H₂O 64,4 %
160 g CuSO₄ x = 41,2 %
Javob: 41,2 % CuSO₄
6- masala. Na₂HPO₄ ^. n H₂O kristallgidrat tarkibida vodorodning massa ulushi
H-3.57 % ga teng bo’lsa “n” qiymatini toping. Yechish:

1. 
   – usul. 1) Kristallgidrat tarkibida vodorod tuz tarkibida ham, suv tarkibida ham borligini xisobga olib tenglama tuzib olamiz.
   

1 2n
Na₂ HPO₄ ∙ n H₂O ya`ni ^{1 2n} = ^0,0357
14218n 1
142 18n
5,0694 + 0,6426 n = 1 + 2n
5,0694 – 1 = 2n – 0,6426 n
4,0694 = 1,3574 n n = 3

2. 
   – usul: 1) Kristallgidrat tarkibidagi “n” qiymatini aniqlash uchun tuz va suv tarkibidagi vodorodning massa ulushini (%) da aniqlab olamiz.
   

Mr (Na₂HPO₄) = 142 g ω =
Mr (H₂O) = 18 g ω =

2. 
   Masala shartidagi H – 3,57 % ni o`rtaga qo`yib diagonal usul bo`yicha hisoblaymiz.
   

0,7 7,53 (Na₂HPO₄)
3,57
11,1 2,87 (H₂O)

2. 
   Kristallgidrat tarkibidagi tuzning massasi aniq ekanligidan foydalanib suvning massasi topiladi:
   

7,53 g 2,87 g Na₂ HPO₄ ∙ n H₂O
142 g x = 54 : 18 = 3