A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

O LM A (M ALUS) TURKUM I
Olma turkumida 60 dan ortiq tur bo‘lib, ular mo‘tadil iqlimli 
mintaqalarda o ‘sadi. MDH florasida 15 turi uchraydi. Ko‘p turi yow oyi 
holda o‘sadi. Y o w o y i holda o ‘sadigan o'rmon olmasi, mayda mevali 
olma, qizil olma turlari, ayniqsa, diqqatga sazovor. Markaziy Osiyo tog‘ 
o‘rmonlari y o w o y i olmaning boy genofondiga ega bo‘lib, ulami 
o ‘rganish ilmiy ahamiyatga egadir.
Olma kichik daraxt, barglari oddiy tuzilgan, bandli, cheti tekis, 
yonbargchali. Gullari yig‘ilib soyabonsimon to‘pgul hosil qiladi. 
Gulbarglarining orqa tomoni pushti, g ‘unchaligida to‘q pushti, mevasi 
yumshoq, 5 uyali, har qaysi uyada ikkitadan jigarrang urug‘i bor.
O‘rmon olm asi (Malus silvestris M ill.) 
bo‘yi 8-10 m li, sershox 
daraxt. Tanasining p o ‘stlog‘i yashil jigarrang yoki qizil-jigarrang b o iib , 
shoxlari qo‘n g ‘ir-kulrang, novdasi tuksiz, och yashil yoki to‘q jigarrang 
b o iib , kalta novdalari tikanga aylangan. Barg kurtaklari uchburchak 
shaklda, tukli, o ‘rama tangachali. Barglari keng tuxumsimon yoki oval 
shaklda, tuksiz cheti tishchali, uzun bandli, yosh barglari jingalak tukli. 
Gullari kalta novdalar uchida joylashadi, och pushti rangda. 
Kosachabarglari uchburchak shaklda, uchi o ‘tkir, sirtqi tomoni tuksiz, 
ichki tomoni tukli. Meva bandi yo‘g ‘on, tuksiz yoki tukli, bo‘yi 1-1,5 
sm. Mevasi 1-2 tadan b o iib joylashadi, sharsimon yoki yumaloq, 
tuxumsimon, yashil-sariq yoki pushti, eti sargish, nordon yoki achchiq- 
chuchuk. U ru g in in g uzunligi 4-7 mm, eni 2 mm.
Bu olma Yevropada aralash o ‘rmonlarda o ‘sadi. Yorug‘sevar, 
sovuqqa chidamli daraxt. Qumli, qumoq tuproqli yerlami xohlaydi. 
Daryo bo‘ylaridagi yaproqbargli o‘rmonlarda ham uchraydi. U sekin 
o ‘sadi, ildizidan bachkilaydi, to'nkasidan ko‘karadi. Parxish va payvand 
y o ii bilan ham k o ‘paytirish mumkin. Urug‘dan ko‘paytirishda bahorda

---

sepiladigan bo‘lsa, urug‘ini stratifikatsiya qilish zarur. Mevasi yeyiladi. 
Urug‘idan ko‘karib chiqqan nihollari payvandtag sifatida foydalaniladi. 
Yog‘ochi qattiq, pishiq bo‘lib, oson kesiladi va yaxshi silliqlanadi Aprel 
oyida gullaydi va hosil tugadi. 1 kg urug‘larida 40 ming donagacha 
urug‘ bo‘ladi