A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

26.2-§. Mashina traktor agregatlarining texnik xolatini boshqarish 
 
Tashxis qo„yish
.
 
Texnikaviy tashxisning maqsadi - mashina traktor 
agregatlarini bo‗laklarga ajratmasdan turib uning texnik holati va nosozliklari
sabablarini eng kam vaqt va mehnat sarflari yordamida aniqlashdir, unga texnik 
xizmat ko‘rsatish va tamirlash bo‗yicha tavsiyanomalar berishdir. 
Texnik tashxisning vazifalari
– qishloq xo‘jaligi texnikalarining ishonchlilik 
va chidamliligini yuqori darajada saqlab, texnik xizmat ko‘rsatish va tamirlash
uchun ehtiyot qismlar va ekspluatatsion materiallr sarfini kamaytirishdir. Pirovard 

---

190 
natijada tashxis qishloq xo‘jaligi texnikalarining samaradorligini oshirishga, ya‘ni 
ularning unumdorligini oshirib, bajaradigan ishi tan-narxini kamaytirishga qaratilgan. 
Foydalanish jarayonida sodir bo‗ladigan buzilishlarni aniqlash va oldini olish 
qishloq xo‘jaligi texnikalarining ishonchliligini va yuqori samaradorligini saqlab 
turishning asosiy shartlaridan biridir. 
Texnik holat tashxisi deb, har xil texnik holatlarning yuzaga kelishini 
nosozliklarni aniqlashning usul va vositalarini o‗rganadigan, ob‘ektni bo‗laklarga 
ajratmasdan uning istiqboldagi ish resursini aniqlaydigan bilimlar tarmog‗iga aytiladi. 
Tashxis qo‗yish deb, agregat va mexanizmlarning texnik holatini bo‗laklarga 
bo‗lmasdan aniqlash texnologik jarayoni va kerakli texnik xizmat ko‘rsatish va 
tamirlash ishlarini o‗tkazish zarurligi bo‗yicha xulosa chiqarishga aytiladi. 
Tashxis quyish mexanizmning texnik holati to‗g‗risida axborot beruvchi tashqi 
belgilar bo‗yicha olib boriladi. Bunda mexanizmning namoyon bo‗lmagan 
buzilishlari va ularni bartaraf etish uchun kerakli ta‘mir ishlarini aniqlash imkoniyati 
hamda mexanizmning soz ishlash resursi va profilaktika ishlarining zarurligi 
begilanadi. 
Mashina traktor agregatlari tashxisi korxonada texnik xizmat ko‘rsatish va 
tamirlash jarayonlarining bir qismi hisoblanadi. 
Nosozliklarni aniqlash va ularni bartaraf qilish hamda o‗z vaqtida profilaktika 
ishlarini o‗tkazish eyilish jarayonlari jadalligini pasaytirish, buzilmasdan ishlash 
ehtimolligini oshirish va ta‘mir ishlarini iloji boricha kamaytirish imkonini beradi. 
SHunday qilib, tashxis mashina traktor agregatlarining buzilmasdan ishlashlik 
va samaradorlik xususiyatlarini miqdor jixatidan baholash va bu xususiyatlarni qoldiq 
resurs yoki berilgan moto-apst chegaralarida oldindan aytib berish imkonini yaratadi. 
Tashxisning 
keyingi 
rivojlanishi 
mashina 
traktor 
agregatlari 
konstruksiyalarining takomillashishiga, tashxis tizimlarining avtomatlashtirish 
darajasiga va ularning ixtisoslashuviga bog‗liq. Bu tadbirlar texnik xizmat ko‘rsatish 
va tamirlash texnologik jarayonlari boshqaruv sifatini yaxshilash maqsadida amalga 
oshiriladi [34, 35, 36]. 
Mashina traktor agregatlari 
tashxisi rivojlanishining asosiy masalalarini 
echish tashxis qo‗yish usullarini, vositalarini, me‘yoriy ko‗rsatkichlarini va 
algoritmlarini ishlab chiqish, tashxis qo‗llanishining optimal texnologik va tashkiliy 
prinsiplarini qabul qilish, tashxis jarayonlarini takomillashtirish maqsadida statistik 
materiallar to‗plash va tashxisning iqtisodiy samaradorligini oshirishga bog‗liq. 
Tashxisning rivojlanishi nosozliklarni aniqlash va tashxis qo‗yish ishlarini 
keng avtomatlashtirish imkonini beradi. 

---

191 
Tashxisning iqtisodiy samaradorligi quyidagicha: joriy ta‘mirlash sarflari 
8...12% ga, ehtiyot qismlar sarflari 10...12% ga, yonilg‗i sarfi 2... 5% ga kamayadi; 
fgregatlar ish unumining ortishi 3...5% ga ko‗payadi. 
Tashxis jarayonlari quyidagi operatsiyalardan tashkil topgan: 
a) ob‘ektning xozirgi laxzadagi texnik holatini aniqlash (tashxis qo‗yish); 
b) ob‘ektning kelgusidagi texnik holatini aniqlash (oldindan bashorat berish); 
v) ob‘ektning o‗tgan zamondagi texnik holatini aniqlash (o‗tmishga nazar 
tashlash - retrospeksiya yoki genetika).