A k a d e m I ya r. X. Dushanov y. A. Farfiyev

Sezgi va uning ichki ishlar idoralari xodimlari 
 faoliyatida tutgan o‘rni 
 
Sezgi oddiy psixik jarayon bo‘lib, u moddiy olamdagi narsa va 
hodisalarning ayrim xususiyatlari aksidan, shuningdek, moddiy qo‘z-
g‘atuvchlar tegishli retseptorlarga bevosita ta’sir etganda organizmda 
hosil bo‘ladigan ichki holatlardan tarkib topadi. Materiya bizning sezgi 
irodalarimizga ta’sir etib sezgi hosil qiladi. Sezgi a’zolari axborotni qabul 
qilib oladi, saralaydi, jamlaydi va miyaga yetkazib beradi. 
                                         
1
 Qarang: Ратинов  А. Р.  Судебная  психология  для  следователей. – М., 
1967. – С. 90.
 

---

 39 
Sezgi a’zolari tashqi olamning kishi ongiga kirib keladigan yagona 
yo‘llaridir. Sezgilar mohiyatiga ko‘ra obyektiv olamning subyektiv 
siymosi hisoblanadi. Lekin sezgilarning hosil bo‘lishi uchun organizm 
moddiy qo‘zg‘atuvchining tegishli ta’siriga berilishi kifoya qilmaydi, 
balki organizmning o‘zi ham qandaydir ish bajarishi darkor.  
Kishining hayoti va faoliyatida sezgilarning roli juda katta. Chunki, 
ular bizning olam haqidagi va o‘zimiz to‘g‘rimizdagi bilimlarimiz manbai 
hisoblanadi. Inson tevarak atrofda sodir bo‘layotgan voqea-hodisalar 
haqida hamisha axborot olib turishi kerak. 
Ichki ishlar idoralari faoliyatida ham sezgining o‘rni beqiyosdir. 
Kasbiy sezgirlik his qilish jarayonlarini mashq qildirish orqali rivoj-
lantiriladi. Bu xususiyat faoliyat davomida shakllanib boradi. Masalan, 
yo‘l-patrul xizmati xodimi o‘z faoliyati mobaynida kelayotgan mashina 
tovushidan undagi texnik nosozliklarni aniqlay boshlaydi. 
Shu ma’noda, sezgilar ma’lum bir qo‘zg‘atuvchining muayyan ret-
septorga ta’siri natijasida hosil bo‘lgani uchun ham sezgilarning tasnifi 
ularni hosil qiladigan qo‘zg‘atuvchilarning va ana shu qo‘zg‘atuvchlarga 
ta’sir qiladigan retseptorlarning xususiyatlariga asoslanadi.