A k a d e m I ya a. A. Akilov, A. A. Qahhorov, M. X. Sayidov

a) Ishlatiladigan yonilg‘ining turiga qarab: 

¾ benzin yonilg‘isida ishlaydidigan (injektorli va karburatorli); 

¾ dizel yonilg‘isida ishlaydigan; 

¾ gaz yonilg‘isida ishlaydigan (suyultirilgan-propan, siqilgan-

metan). 

O’T  OLDIRISH 

TIZIMI 

TA’MINLASH 

TIZIMI 

MOYLASH 

TIZIMI 

SOVUTISH 

TIZIMI 

GAZ 

TAQSIMLASH 

MEXANIZMI

KRIVOSHIP-

SHATUNLI 

MEXANIZM 

DVIGATEL 

---

 21

b) Ish siklining amalga oshishi bo‘yicha: 

¾ ikki taktli; 

¾ to‘rt taktli; 

¾ olti taktli. 

v) Ish aralashmasining alangalanishi bo‘yicha: 

¾ elektr uchquni bilan alangalanadigan-karburatorli va injektorli 

dvigatellar; 

¾ siqish natijasida o‘z-o‘zidan alangalanuvchi-dizel dvigatellari. 

g) Silindrlar soniga qarab: 

¾ uch silindrli; 

¾ to‘rt silindrli; 

¾ olti silindrli; 

¾ sakkiz silindrli. 

        Avtomobillarda  asosan  to‘rt taktli dvigatelining ish siklidan 

foydalaniladi. Bular: 

¾ kiritish; 

¾ siqish; 

¾ kengayish (ish yo‘li); 

¾ chiqarish. 

Ish sikli tirsakli valning ikki marta aylanganida sodir bo‘ladi.  

Kiritish takti, porshen yuqorigi chetki nuqta (YUCHN)dan pastki 

chetki nuqta (PCHN)ga tomon harakatlanganida amalga oshib, tirsakli 

valning 0 dan 180° gacha burilishiga to‘g‘ri keladi. Bu taktning 

boshlanishi oldidan kiritish klapani ochiladi. Silindrga yonuvchi 

aralashma (benzinli dvigatellarda) yoki havo (dizellarda) kiritiladi. 

Silindrga kiritilgan yonuvchi aralashma qizigan detallarning ta’sirida 

qiziydi va kiritish takti oxirida uning harorati 40°...80°S ga yetadi (14a 

rasm).  

Siqish takti, porshenning PCHNdan YUCHN tomon siljiganida 

amalga oshadi va tirsakli valning 180° dan 360° gacha burilishiga to‘g‘ri 

keladi. Bunda kiritish hamda chiqarish klapanlari yopiq bo‘ladi. Harorat 

270...650°S ga yetadi (14b rasm).