A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

13.4. Nomoddiy aktivlar kirimi hisobi to’g’riligini tekshirish. 
Tekshiruv jarayonida nomoddiy aktivlarni sotib olish bilan bog’liq 
muomalalar buxgalteriya hisobiga doir me’yoriy hujjatlar va soliqqa tortishga doir 
qonunchilik talablariga muvofiq hisobga olinganligi aniqlanadi.

---

289 
Nomoddiy aktivlar kirimiga doir muomalalarni hisobda aks ettirish uslubi 
ularning olinish manbalariga bog’liq.
Agar nomoddiy aktivlar pul o’tkazish yo’li bilan sotib olinsa yoki 
korxonaning o’zida yaratilsa, «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliya-xo’jalik 
faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi va uni qo’llash bo’yicha 
yo’riqnoma» №21-Buxgalteriya hisobining milliy standartiga muvofiq 0830-
«Nomoddiy aktivlarni sotib olish» schyoti qo’llaniladi. Nomoddiy aktivlar inventar 
qiymatiga qo’shiladigan xarajatlar tarkibi, ularning mazkur ob’ektni yaratishga 
aloqadorligi tekshiriladi.
Nomoddiy aktivlar kirimiga doir muomalalarni hisobda aks ettirishning 
me’yoriy hujjatlarga muvofiqligini tekshiradigan jadval-test quyidagi jadval 
ko’rinishida bo’lishi mumkin. 
Nomoddiy aktivlarni kirim qilishga doir muomalalar bo’yicha schyotlar 
bog’lanishi va asos bo’luvchi dastlabki hujjatlar rasmiylashtirilishining 
to’g’riligini tekshirish
Muomalalar mazmuni 
№21-BHMS bo’yicha 
Korxonada tuzilgani 
Schyotlar 
bog’lanishi 
yozuvlarni tasdiqlovchi 
hujjatlar 
Schyotlar 
bog’lanishi 
Yozuvlarni 
tasdiqlovchi 
hujjatlar 
Dt 
Kt 
Dt 
Kt 
1. Nomoddiy aktivlar dastlabki 
qiymati bo’yicha (haqiqiy tannarxi 
bo’yicha) sotib olinganida 
0410-
0490 
0830 
Oldi-sotdi shartnomasi 
qabul qilish-berish 
dalolatnomasi 
04 
76 
Nakladnoy, ish 
vaqtini hisobga 
olish tabeli 
2. Korxonaning o’zida yaratilgan 
nomoddiy aktivlarni haqiqiy 
tannarxi bo’yicha kirimga olish 
0410-
0490 
0830 
Ilmiy-tadqiqot 
ishlanmalar dasturlari, 
loyiha-smeta hujjat. NA 
qa-bul qilish-top-shirish 
dalolat.
04 
23 
Ishbay ish uchun 
naryad, tabel, 
dalolat- 
noma 
3. Ustav kapitaliga ulush sifatida 
yoki obuna bo’lingan aktsiya 
qiymatini to’lash hisobiga olingan 
nomoddiy aktivlar-ni kirim kilish 
0410-
0490 
4610 
Ta’sis shartnomasi, qabul 
qilish topshirish 
dalolatnomasi 
04 
85/3 
Dalolatnoma, 
bux. ma’lu-
motnomasi 
4. Ekspert bahosi bo’yicha tekinga 
yoki hukumat organining 
subsidiyasi sifatida olinganda 
0410-
0490 
8530 
Tekinga berish 
to’g’risida shart-noma, 
Q. Q-T dalo-latnomasi, 
NA qayta baholash 
dalolatnomasi 
04 
85/3 
Shartnoma, bux. 
ma’lu-motnomasi 
 
Nomoddiy aktivlarning hisobdan chiqarilishi bilan bog’liq muomalalarni 
hisobda aks ettirish uslubini tekshirish yoppasiga amalga oshirilishi maqsadga 
muvofiq.

---

290 
№21 - BHMS talablariga muvofiq nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarish 
bilan bog’liq barcha muomalalar hisobdan chiqarilish sabablaridan qat’iy nazar 
(sotilishi, tekinga berilishi, yaroqsizligi va h. k). 9220 - «Boshqa aktivlarning 
chiqimi» schyotida aks ettiriladi. Aniqlangan moliyaviy natija, agar zarar ko’rilsa - 
9220 - schyot kreditidan 9430-«Boshqa operatsion xarajatlar» schyotining 
debetiga, agar foyda olinsa - 9220 - schyot debeti va 9320 - «Boshqa aktivlarning 
chiqimidan olingan foyda» schyotining kreditida aks ettiriladi.
Nomoddiy aktivlarning chiqimiga doir muomalalarni hisobda aks ettirish 
bo’yicha schyotlar bog’lanishining to’g’riligi quyidagi ko’rinishdagi jadval - test 
yordamida tekshiriladi.