A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Sud qaroridan
1. Faktlarning aniqlanishi

1. 
   Amerikaning xatti-harakatlari
   

Nikaraguaning portlariga minalarning joylashtirilishi AQSH Prezidenti ruxsati bilan amalga oshirilgan bo‘lib, AQSH hukumati tomonidan yollanilgan shaxslar tomonidan AQSH ma’murlarining nazorati va harbiy yordami bilan amalga oshirilgan. Neft quvurining portlatilishi, va dengiz kuchlari bazasiga uyushtirilgan hujum, neft omboriga qilingan hujum ham AQSH amaldorlari tomonidan rejalashtirilgan, buyruq berilgan, nazorat qilingan va amalga oshirilgan operatsiyalar bo‘lib, AQSH tomonidan yollangan shaxslar ijro etgan ishlar bo‘lgani uchun AQSHga tegishli hisoblanadi. Nikaraguaning havo hududiga kirib uchib o‘tishlarning bir qismi ham AQSHga tegishli hisoblanadi. Gerilla kuchlari hisoblangan idora tomonidan uyushtirilgan harakatlarni esa AQSH qo‘shinlari amalga oshirishga qiyoslab bo‘lmaydi. Buning sababi, AQSHning turli hildagi yordami to‘xtagandan keyin ham, idora tomonidan Nikaraguaga qarshi harakatlarning to‘xtamaganligidan ko‘rish mumkin. Shu sababli aksilhukumat kuchlari bo‘lgan idoraning AQSHga mutlaq bogliqligi (complete dependence) haqiqatdan yiroq. Albatta, AQSHning idorani qo‘llab-quvvatlash darajasiga qaraladigan bo‘lsa, idoraga nisbatan AQSHning moliyaviy va harbiy (o‘qitish, tayyorlash, rejalash kabi) yordami haqiqatan ham ko‘rsatilgan bo‘lsa-da, idora harakatlarini AQSHga to‘laligicha nisbat berib bo‘lmaydi. Buning uchun esa qoida o‘laroq, kuch ishlatish jarayonidagi barcha harbiy va yarim-harbiy harakatlarning ustidan amaldagi nazoratning AQSH tomonidan qo‘lda tutib turilganligi isbot etilishi lozim. Shu bilan birga, AQSH “isyonchi harakatlarining ruhiy strategiyasi” qo‘llanmasini aksilhukumat kuchlariga ham taqdim etgan.

2. 
   Nikaraguaning xatti-harakati
   

1979-yil iyul oyidan 1981-yil boshigacha Nikaragua hududi orqali El-Salvador davlatidagi aksilhukumat kuchlari uchun doimiy ravishda qurol yetkazib berish holatlari kuzatilsa-da, ushbu holatlar bo‘yicha Nikaraguada javobgarlik borligi to‘g‘risida etarlicha dalil mavjud emas.