A. D. Kayumov gruntshunoslik

3.2-rasm. Atterberg chegarasi. 
 
Ma‟lum  bir  namlikda  va  uncha  ko„p  bo„lmagan  bosimda  faqat  gilli  va 
lyossimon  gruntlar,  mergel  va  bo„r,  torf,  tuproq  va  bir  qancha  sun‟iy  gruntlar 

---

93
 
 
plastiklik  xususiyatiga  ega  bo„ladi.  Odatdagi  sharoitda  uncha  katta 
bo„lmagan yuk ta‟sirida boshqa turdagi gruntlarda u bo„lmaydi.  
 
Bog„langan gruntlarning plastikligi muhandis-geologik tadqiqotlarda ikki xil 
namlik  ko„rsatkichi  bilan  tavsiflanadi:  1)  plastiklikning  yuqori  chegarasi,  yoki 
oquvchanlikning  quyi  chegarasi  (W
OQ
), bu chegaraviy namlikdan ko„p bo„lganda 
grunt plastiklikdan oquvchan holatga o„tadi, uni 3.3-rasmda
 
keltirilgan asbob bilan 
aniqlanadi;  2)  plastiklikning quyi  chegarasi  (W
J
), bu  gruntlarning  yarim  qattiq va 
plastiklik holatlari orasidagi chegaraviy namligini aks ettiradi; u minimal namlikni 
tavsiflaydi, bunda zarrachalar bir biriga nisbatan gruntning butunligini buzmasdan 
harakatlanadi.  Plastiklikning  yuqori  va  quyi  chegarasidagi  grunt  namligi 
qiymatining  farqlari  plastiklik  soni  deb  ataladi.  Plastiklik  soni,  grunt  plastik 
xossaga  ega  bo„lgan,  namlikning  o„zgarish  oralig„ini  ko„rsatadi.  Plastiklik  soni 
qancha katta bo„lsa, grunt shuncha plastik bo„ladi.