A. D. Kayumov gruntshunoslik



Download 8,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet133/147
Sana30.06.2021
Hajmi8,96 Mb.
#105332
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   147
Bog'liq
gruntshunoslik

Gilli  grutlarga  5%  dan  kam  bo„lmagan  miqdorda  gilli  zarralari  bo„lgan 
nozik dispers hosil bo„luvchilarga taalluqliydir. Tarkibi bo„yicha ular gil, suglinok 
va supeslarga bo„linadilar.  
Gilli  gruntlarning  shakllanishi  juda  xilma  xil  sharoitda  kechadi.  Genezisi 
bo„yicha  ular  ellyuvial,  delyuvial,  prolyuvial,  allyuvial,  ko„lli,  dengizli,  lagunali, 
ko„lli  va  eolli  bo„lishi  mumkin.  Gilli  gruntlar  hosil  bo„lishining  bunday  keng 
miqdorda o„zgarishi ularning tarkibini, tuzilishini va xossasini kuchli o„zgarishga 
olib keladi. 


193
 
 
Hamma  gilli  gruntlar  tarkibi  bo„yicha  asosan  kvarsli  donador  zarralardan 
(qumli va changli) va nozik dispers gilli minerallardan tuzilgan bo„ladi. 
Tarkibi bo„yicha eng murakkabi gilli jinslarning nozikdispers tuzilmalaridir. 
Ular  asosan  gilli  minerallardan  iborat  bo„lib,  ular  orasida  keng  tarqalgani 
gidroslyuda,  montmorillonit,  kaolinit,  aralash  qatlamli  va  xloridlardir.  Gilli 
jinslarning  ko„pchilik  xossalari  gil  minerallari  bilan  bog„liq  –  ularning  yuqori 
gidrofilligi,  plastikligi,  ko„pchish  qobiliyati,  ion  almashinuvi  va  boshqalarga 
bog„liq bo„ladi. 
Gilli  minerallar  –  nihoyatda  harakatchan  tizimdir.  Ular  doimo  sedimen-
togenez  jarayonida  qayta  o„zgarishga  uchraydilar,  shuningdek  iqlim,  gidrokimyo 
va  tektonik  omillar  o„zgarishi  bilan  litogenezning  postsedimen-tatsiya  bosqichida 
ham o„zgaradi.  
Gilli jinslarning hosil bo„lishida sharoitning turliligi ularning tuzilishini har 
xil bo„lishiga olib keladi. Materiallarning navlanish t vsifiga asosan gilli qatlamlar 
bir  xil  yoki  har  xil  bo„lishi  mumkin.  Oxirgisi, o„zining  navbatida  tartibsiz  har  xil 
va qatlamlilarga bo„linadi.  
Bir  xil  gilli  qatlam  odatda  suvli  va  o„zgarmas  tektonik  tartibli  muhitda 
shakillanadi.  Tartibsiz  har  xil  tuzilish  elyuvial,  delyuvial,  muzli  va  bir  qator 
prolyuvial  gillarning  tuzilishiga  xos.  Ular,  odatda,  qatlam  bo„lmagan  yoki  aniq 
qatlamli  gilli  massadan  iborat  bo„lib,  tartibsiz  yirik  donali  materiallardan, 
shuningdek linzalar va qum qatlamlari va yuqori dispers gillardan iborat. 
Ko„pincha gilli yotqiziqlar gorizontal qatlamli tuzilishga ega bo„ladilar. 
Qatlamli tuzilish allyuvial, ko„lli, suv-muzli, laguna, dengiz va prolyuvial 
tizilmalarga xosdir. Qatlamligi, odatda, jinsning tarkibi va rangini o„zgarishi bilan 
bilinadi. Qatlamligining hosil bo„lish sharoitiga bog„liq ravishda yirik, mayda yoki 
mikroskopik (mikroqatlam) bo„lishi mumkin. 
Gilli  jinslarning  xossalariga  ularning  mikrotuzilishi  katta  ta‟sir  qiladi.  Gilli 
yotqiziqlar  orasida  8  xil  mikrotuzilishni  ajratish  mumkin:  yacheykali,  skeletli, 
matritsali, turbulentli, laminarli, uychali, psevdoglobulyar va gubkali (4.8-rasm).  
 


194
 
 
 
 
 
g                                     d                                        e                                              
 
 
 
j                                     z                                       
 
 

Download 8,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish