А д а б и й портрет абдуғафур расулов озод шарафиддинов

33
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

схематизмнинг зарарини жуда яхши билади, 
ижодида ундан қочишга, қаҳрамонлар харак- 
терини ҳаётий тасвирлашга интилади-ку? Ме- 
нимча, бундай зиддиятли ҳолнинг сабабинн 
Улмас Умарбековнинг шахсидан изласак, унча 
тўғри бўлмас. Аниқроқ айтганда, бу қусур фа- 
қат Улмаснинг қаламигагина хос эмас, балки 
у бугунги ўзбек прозасида анча кенг тарқал- 
ган қусурдир. Биз кейинги йилларда кўпгина 
ёзувчиларимиз юракдан ҳаётийликка, теран 
ҳаққонийликка интилганини, лекин асарида 
охир-пировардида схематизм инерцняси сал- 
бий таъсир кўрсатганининг гувоҳи бўлдик. Бу 
ўринда гап фақат истеъдод устндагина бораёт- 
гани йўқ — ҳатто истеъдодли деб тан олингак 
айрим ёзувчилар ижодида ҳам сўнгги йиллар 
да шундай қусур намоён бўлмоқда. Хўш, бу 
нинг боиси нимада? Нима учун биз ҳамон 
схематизм иллатидан батамом қутулиб кетол- 
маяпмиз? Гап шундаки, схематизм адабиёт- 
нинг тасвнр воситалари, композицион приём- 
лари, сюжет яратиш принциплари, характер 
ва тип барпо қилиш масалалари билангина 
эмас, биринчи навбатда, бадиий тафаккур би- 
лан, санъаткорнинг ҳаёт ҳодисаларига муно- 
сабати, уларни умумлаштира олиш иқтидори 
билан 
боғлиқ. 
Санъаткор 
ҳаётни 
кузатар 
экан, ҳаёт ҳодисалари ҳақида мулоҳаза юри- 
тар экан, уларнинг реал нисбати ва таққосла- 
ридан келиб чиқмай, улар ҳақидаги тайёр 
тасаввурлардан, аввалдан мавжуд қолиплар- 
дан келиб чиқади. Бундай ҳолларда ҳаёт ҳа- 
қиқати ёзувчига 
керагидан