A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

6.1.2. «Hudud ul-olam»
“ H u d u d u l - o l a m ” fors tilida y o z ilg a n (982) birin ch i ju g 'ro f iy
xarakterdagi asardir. Kitobning to'liq nomi “ H udud al-olam min Mashriq 
ilal M ag‘rib”dir (“ Sharqdan G 'a rb g a qarab joylashgan m amlakatlarning 
chegaralari”). Asar muallifi n o m a ’lum. U G u z n o n o (Afg'onistonning 
sh arq i-s h im o liy qism ida joylashgan q a d im iy viloyat) h o k im la rid a n
(F aru g ‘iniylar) biriga atab yozilgan. Kitobning yagona q o l y o z m a nusxasi 
sh a r q s h u n o s A . G .T u m a n s k iy (1861 — 1920) t o m o n i d a n 1892-yilda 
Buxorodan topilgan.
“ H udud ul-o lam ’" asari m uqaddim a va 59 bobdan iborat. Uning 1 —
7-boblarida yerning tuzilishi, dengiz, orol, tog', daryo, c h o ‘l-u biyobonlar
51

---

ham da dunyoning inson yashaydigan t o ‘rtdan bir qismi — rub’i maskun 
va unda istiqomat qiluvchi xalqlar, rub’i m askunning mamlakat ham da 
viloyatlariga taqsimlanishi haqida u m um iy m ulohaza yuritiladi.
8—59-boblarida Sharqdan G ‘arbga qarab joylashgan mam lakatiar, 
ularning xalqi, o'sha mamlakatlarda ishlab chiqariladigan asosiy matolar, 
ayrim o ‘rinlarda esa savdo-sotiqning umumiy ahvoli xususida so‘z boradi.
“ H u d u d u l-o la m ” asarida 0 ‘zbekistonning shaharlari, aholisi va 
ularning mashg'uloti haqida qimmatli m a ’lumotlarni uchratamiz.
Asarning matni aynan (fotomatni) faksimilesi, kirish va zarur izohlar 
bilan birga, 1930-yili V.V.Bartold to m onida n, inglizcha tarjimasi esa 
(tadqiqot va izohlar bilan birga) 1937-yili V.F.Minorskiy to m o n id a n
nashr etilgan. U ning forscha matni ikki m arta (M .Sotude va Sayyid 
Jaloluddin Tehroniy tom onidan) Eronda chop etilgan. 1983-yili asarning 
tojikcha nashri amalga oshiriigan.
Ushbu kitob fors tilidagi ilk tarixiy-jug'rofiy m anba sifatida ju d a 
qimmatli asar hisoblanadi.