A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

1.2.1.4. «Matakdani xazar datastan»
“ M a tak d an i x azar d a ta s ta n ” ( “ Bir m in g nafar huquqiy a jrim ”) pahlaviy 
tilida yozilgan (VIII asr) b o 'lib , u n d a E r o n n in g Sosoniylar davridagi 
davlat tu zulishi va unin g ijtim oiy hayoti h a q id a q im m a tli m a ’lu m o t bor. 
A sa rn in g faqat ayrim qism larigina saq la n g a n . M itro p o lit Ishobaxt qilgan 
su ry o n iy c h a tarjim a (V III asr) sa q la n g a n . Inglizcha tarjim asi S.Y .B ulsara 
to m o n i d a n c h o p etilgan (B o m b a y , 1937).
G eo g rafik asarlardan “ S h a h risto n h o y i E r o n ” ( “ Eron shaharlari haqida 
risola” ) E ronning Sosoniylar davridagi geografik holati va ularning bunyod 
e t ilis h i h a q i d a m a ’l u m o t b e r a d i . “ A jo y ib a s - S a k i s t o n ” ( “ S a k i s t o n
viloyatining ajo y ib o tlari” ) n o m li a s a r E r o n n in g k o 'h n a viloyatlaridan 
S ak isto n (Seiston)ga b a g 'ish la n g a n . Bu ikkala a sa r h a m pahlaviy tilida, 
V III asrning ikkinchi yarm ida yozilgan. “ S hahristonhoyi E r o n ” ning m atni 
va q isq ach a inglizcha tarjimasi J .A s a n a h a m d a M o d i to m o n i d a n 1897 va 
1899-yillarida B om b ay d a c h o p etilgan.
Qadimgi Eronning ijtimoiy-siyosiy hayotiga oid ayrim m a ’lum otlam i 
“ Komomayi Artashir Papakan” (“Artashir Papakanning ishlari haqida qissa”), 
“ Mazdak namak” (“ Mazdak haqida qissa”), “Ayatkari zariran” (“Zarira haqida 
rivoyat”), “ Podshoh Xusrav va uning mahrami” kabi tarixiy qissalarda uchratamiz.
S o s o n iy la r davlati ichki va ta s h q i siyosati asoslarini o 'r g a n i s h d a
“A n d a r z n o m a ” ( “ N a s ih a tn o m a ” ) h a m d a “T o j n o m a ” kabi axloqiy-didaktik 
xarakterdagi asarlarning h a m q im m a t i kattadir.