A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a


Shohruh  xizm atida  bo'ldi.  1409-yiIi  Xalil  Sulton o 'z  am irlari  tom o n id an   asir



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet352/420
Sana31.12.2021
Hajmi6,54 Mb.
#275149
1   ...   348   349   350   351   352   353   354   355   ...   420
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

Shohruh 
xizm atida  bo'ldi.  1409-yiIi  Xalil  Sulton o 'z  am irlari  tom o n id an  
asir 
o lin g ach ,  S h o h ru h   X u ro so n d a n   M o v aru n n ah rg a  kelib,  M irzo 
U lug'bekni  M ovarounnahr  va  Turkiston  hokim i  etib  tayinladi.  U  1449- 
yilning  25-oktabrigacha  bu  m am lakatni  boshqardi.
M irzo  U lug'bek  yirik  davlat  arbobi,  sarkarda  edi.  Lekin,  u  buyuk 
olim   va  ilm -fan   ham d a  m adaniyat  hom iysi  sifatida  tengi  y o 'q   edi. 
S am arq a n d   u n in g   d a v rid a   S h a rq n in g   yirik  ilm -fa n   va  m a d a n iy a t 
m arkazlaridan  biriga  aylandi.
M irzo  U lug'bek  ikki  yirik  asar  yaratdi.  Biri  “ Ziji  jadidi  k o'rago niy ” 
(“ K o'ragoniyning yangi  astronom ik jadvali”)  b o 'lib ,  1437-yili  yaratilgan 
kitobda  ilmi  nujum ning  nazariy  va  am aliy  m asalalari  qam rab  olingan, 
o'sha  davrdagi  eng  yuksak  ilmiy jasorat  hisoblangan.
Olim ning ikkinchi  asari  “ Ulusi arb a’-yi C hingiziy” bo'lib,  und a X III—
XIV  asrlarda  M o 'g 'u l  im periyasi  tarkibiga  kirgan  m a m la k a tla m in g  
ijtimoiy-siyosiy tarixi qisqa tarzda bayon etilgan.  Kitob  1425-yildan  keyin 
tugallangan.
“Tarixi  arb a’  ulus”  m uqaddim a  va  yetti  bobdan  iborat.  M uqaddi- 
mada  o 'rta   asrlarda  tarixchilar  o 'rtasid a  hukm   surgan  a n ’anaga  k o'ra, 
tangri  taolo  va  uning  elchisi  M uham m ad  payg'am bar avlodlari  sh a’niga 
aytilgan  h am d   va  n a ’t  (m a q to v la r),  O d am   a to n in g   y a ra tilish i  va 
islom iyatdan  a w a l  o 'tg a n   payg'am barlar,  turk larn in g   afsonaviy  o ta- 
bobolari  h iso b lan g an   Yofas  ibn  N u h   va  u n in g   fa rza n d i  T u rk x o n , 
shuningdek,  tu rk -m o 'g 'u l  qabilalari  va  C hingizxon  tarixi  bayon  etilgan.
I  bobda  Turkxon  ibn  Yofas  va  uning  Turkiston  zam inida  podshohlik 
qilgan  avlodi  Abuljaxon,  Dibokuyxon,  Kuyukxon  va  boshqalar,  tatar- 
m o'g'ul  va  turk  qavm lari  va  ulam ing  podshohlari  tarixi  bayon  etilgan.
II  bob tu rk -m o 'g 'u l  xalqlarining  afsonaviy onasi  Alangkuva  va  undan 
tarqalgan avlod,  yani  podshohlar Buzunjon qoon,  Buqoxon,  D utim enxon. 
Qobulxon  va  boshqalar  tarixi  bayonini  o 'z   ichiga  oladi.
Kitobning  III  bobida  C hingizxon  tarixi  bayon  etilgan.
IV bob  U lug'  yurt,  yani  M o'g'iliston va Shim oliy  Xitoyda  hukm ronlik 
qilgan  Chingizxon  vorislari  tarixiga  bag'shlanadi.
V  bob  C hingizxonning  to 'n g 'ic h   o 'g 'li  Jo'jixon   nasiidan  bo'lgan  33 
xonning  Dashti  qipchoqdagi  hukm rom ligi  bayon  etilgan.
VI  bobda  Elxoniylar,  ya’ni  Eron  ham da  O zarbayjonning  X I11—XIV 
asrlardagi  tarixidan  bahs  yuritiladi.
VII  bobda  C h ig 'ato y   ulusining,  K oshg'ar,  Yettisuv,  M ovarounnahr,
moliy Afg'oniston hududidagi  X III—XIV asrlardagi tarixi talqin etilgan.
201


Shuni  ham  aytish  kerakki,  m uallif m azkur ulusda  hukm ronlik 
qilgan  h ar 
bir hukm dor xon ustida qisqa va alohida-alohida to'xtalib, ulam ing 
davrida 
sodir  bo'lgan  voqealardan  eng  m uhim larini  bayon  etgan.
“Tarixi  arb a’  ulus”  asarining ayrim   qism lari,  xususan  uning 
to 'rtin c h i 
q ism i,  k o ‘p  jih a td a n   S h a ra fu d d in   Ali  Y azdiyning  
“ M u q a d d im a y i 
Z a fa m o m a ”siga  o 'x sh a b   ketadi.  L ekin ,  U lu g ‘bek  asari 
b irm u n c h a  
m ukam m aldir.  B undan  tash q ari,  u n d a  to 'r t  ulus  o 'rtasid ag i 
siyosiy 
m unosabatlar,  “o 'z b e k ”  etnonim ining  kelib  chiqish  vaqti  xususida 
ham  
qim m atli  m a ’lum otlam i  uchratam iz.
U shbu  k ito b n in g   faqat  q isq artirilg an   tah ririn in g   to 'r t   m o 'ta b a r 
qo'lyozm asi  bizgacha  yetib  kelgan.  U lam ing  ikkitasi  Angliyada,  bittasi 
H indistonda  va  to 'rtin ch i  nusxasi 
A Q S h d a 
saqlanm oqda.
M irzo  U lug'bek  tarixiy  asarining  inglizcha  tarjimasi  1838-yili  Mayls 
tom onidan  Angliyada  chop  etilgan.  O 'zbekcha  taijim asi  B.Ahmedov, 
M .H asaniy va  N .N orqulovlar tom onidan  bajarilib,  1994-yili Toshkentda 
chop  etildi.
“Tarixi  arb a’  ulus”  M arkaziy Osiyo,  O 'zbekiston  va  Q ozog'istonning 
X III—XIV asrlardagi tarixini, ayniqsa C hig'atoy ulusi tarixini o'rganishda 
m uhim   m anbalardan  biri  vazifasini  o 'tash i  m um kin.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   348   349   350   351   352   353   354   355   ...   420




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish