A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

M avzuni m ustahkamlash uchun savollar
1. A lis h e r 
Navoiyning tarixga oid qaysi asarlarini bilasiz?
2. «Tarixi anbiyo va hukamo* asari nimaga bag'ishlangan?
3. «Tarixi muluki Ajam* asarida qaysi sulolalar haqida so'z boradi?
4. «Xamsat ul-mutahayyirin» asari kimga bag'ishlangan?
5 «Holot Sayyid Hasan Ardasher* asari kim to'g'risida?
o. «Holot Pahlavon Muhammad* asari mazmunini so'zlab bering.
Ushbu mavzu B. A hm edov asariga tay an ib yoritildi.
205

---

6 - M A V Z U . S H A Y B O N I Y L A R D A V R I M A N B A L A R I
(1501—1602-yilIar)
Darsning mazmuni: Ushbu darsda Shayboniylar hukm ronligi davrida 
yaratilgan o 'z b e k va fors tillaridagi m an b alar to 'g 'risid a talabalarga 
tushuncha beriladi.
Reja:
6.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar.
6.2. Fors tilidagi m anbalar.
6.3. O 'zbek tilidagi m anbalar.
Asosiy tushunchalar. 
Shayboniylar davri, xon, imom uz-zamon, xali/at
ul-rahmon.
6 .1 . Muhim ijtim oiy-siyosiy voqealar
XV 
asm in g 80—9 0-yillarida kuchayib ketgan tarq o q lik , xususan 
Toshkent, F arg 'o n a va H isom ing m arkaziy hukum atga itoat qilm ay 
qo'yishi, ayrim am iriam ing siyosiy nufuzi o 'ta kuchayib ketishi va yosh 
T e m u riy la rn in g to j-u tax t u c h u n k u ra sh la ri d av latn in g in q iro zin i 
tezlashtirdi.
1500-yili M uham m ad Shayboniyxon (1500—1510) Dashti qipchoq 
o 'z b ek larig a tayangan ho ld a M o v aro u n n ah r, X orazm , X uroson va 
Badaxshonni bo'ysundirib, yangi sulola - Shayboniylar davlatiga (1501— 
1602) asos soldi. Lekin, Shayboniylar m a’lum darajada iqtisodiy, ijtimoiy 
va madaniy sohada taraqqiyotga erishgan bo'lsalar-da, lekin ular ham mahalliy 
yirik yer-suv egalarining ayrimachilik harakatiga barham bera olmadilar.
S hayboniyxon h alo k atid an (1510-y. 10-dekabr) so 'n g uzoq vaqt 
davom ida m am lakatda parokandalik va tarqoqlik hukm surdi.
U baydullaxon vafotidan (1539) keyin esa M ovarounnahrda qo'sh 
hokim iyatchilik boshlandi: S am arqandda A bdullatif Sulton, Buxoroda 
Abdulaziz Sulton xon qilib ko'tarildilar (1 540-1 55 0).
1551 — 1556-yiIlari esa mamlakat toj-u taxt da’vogarlari Navro'z Ahmadxon, 
Burxon Sulton, Abdullaxon soniy o'rtasida urush maydoniga aylandi.
Abdullaxon soniy 1557-yili Buxoroni egalladi va uzoq davom etgan 
urushlardan (1557-1582) so'ng M ovarounnahm i birlashtirishdi, 
T o shken t 
va Turkistonni bo'ysundirdi, 1584-yili Badaxshon bilan K o'lobni, 
1 5 8 8
- 
yili H irotni egalladi. U davlatni m arkazlashtirdi, lekin uning