A ashirov, sh. Atadjanov

«ethicitu»
— 
etniklik
iborasi kirib kelgan. Aslida 
mazkur ibora fanda birm uncha oldinroq yaratilgan b o ‘lishiga 
qaram ay keng ilmiy iste’molga kirmaganiigi bois 1975-yilda 
tadqiqotchi olimlar N. Gleyzerva D. Moynixan o‘ztadqiqotlarida 
«etniklik»ni «yangi tushuncha» sifatida qoMiaganiar1.
Etniklik
etnik guruhning farqli xususiyati, o'zlikni anglatuvchi 
o ‘ziga xos kategoriya sifatida qo‘llanilsa-da, lekin mutaxassislar 
m azkur iboraning asl m azm uni borasida hanuzgacha yakdil
; Glaser N., Moynichcm D.P. Intiroductiori / / Ethpicity: Theory and
Experience /Ed.bu N. Glaser, D.P.Moynichan. Cambrige,— 1975.— P .l.
87

---

uqpjmiy xuipsag&kelmaganlar. M. Benksning yozishicha, «ko‘p 
yittaf ш оЬау|Й а «etniklik» antropologiya va sotsiologiyaning asosiy 
ti^w ndfelaiiclartstiiri boiishiga qaramay, fanda qo‘llanilishiga 
ko*ra bosbqSetyishiinchalarga nisbatan m a’no jihatdan birm uncha 
bajasli tushuncha hisoblangan». Qolaversa, rus faylasuf-naza- 
ri^ p tch i ottifii SjYc. R ibakov t a ’kidlag an id ek , «etnos»siz 
«etniklik*fliler o ‘z navbatida «etniklik»ni anglamay turib «etnos»ni 
izohlash mushkul1. Umuman olganda, etniklik aw alo, zamonaviy 
jamiyatlaniing potietnik xususiyatiga qaratilgan.
Etniklik
dteganda G ‘arb olimlari etnik guruhlarning madaniy 
xususiyatlari yig'indisini tushunadilar. Etniklikni tadqiq qilishda 
norvegiyalik olim Frcdrik Bart xizmatlari alohida ahamiyatga molik. 
U birinchilardan bo‘lib etniklikni keng ilmiy asosda tahlil qilishga 
uringan Bart «etnik guruhga tegishli bo‘lgan tavsifni etnik hudud 
(chegara) tashqarisidagi m adaniy material yig‘indisiga kiritib 
bo‘lmaydi. Etnik guruhlar (yoki etnoslar) aw alo ushbu guruh 
a ’zolarming o ‘zlari m uhim deb hisoblagan xususiyatlar orqali 
aniqlanadi va bu xususiyatlar o ‘z navbatida etnik o ‘zlikni anglashda 
asos bo'ladi»—degan fikrni bayon etgan2. N .N . Mikluxo Maklay 
nomli Etnologiya va antropologiya instituti direktori V. Tishkov 
etniklik muammosini «an’anaviy madaniy ti plar» klassifikatsiyasi 
sifatida tahlil qilinishiga keskin qarshi chiqib, etniklikni «madaniy 
gibridlik» shaklida talqin qilgan. Uning fikricha, m uam m oning 
bunday tarzda hal qilinishi «insonni etniklikda emas, balki 
insondagi etniklikni tadqiq qilish» imkonini beradi3. Etniklikni 
konstruktivistik yo'nalishda tadqiq qiluvchi olim lar fikricha, 
etniklik — m adaniy xarakter m ajm uasiga asoslanadi, y a’ni 
qaysidir etnik guruh, garchi boshqa etnik guruhlardan qondosh- 
urug‘chilik jih atd an farqlanadi. A m m o, etniklikda qondosh 
urug‘chilik yoki boshqa obyektiv m ezonlardan ko‘ra m adaniy 
m unosabatlar m uhim rol o ‘ynaydi. U m um an olganda,