45
Unda: 1–eritish vannasi; 2– pech ostki qismi (leshad); 3–
pech tomi; 4–
yoqilg‘i beruvchi old qismi; 5–olov yondirgich-gorelka; 6–konverter toshqolini
quyishga moslashgan nov; 7–suyuq toshqol quyuvchi cho‘mich; 8–ko‘targich kran;
9–transporter tasma; 10–xomashyo xampasi; 11–xomashyo
uzatuvchi quvurlar;
12–reversiv transporter; 13–osma kran; 14–pechning temir karkasi; 15–xomashyo
yuklovchi xampalar; 16–pech mo‘risi (apteyk); 17–toshqolli tuynuk: 18–konverter
suyuq toshqolni quyish uchun mo‘ljallangan tuynuk; 19–pechni
ushlab turuvchi
temir prujinali qotirmalar; 20–yondirgich tuynuklar; 21–shteynga mo‘ljallangan
tuynuk.
Hozirgi davrda bu issiqlik agregati kuydirilgan
va kuydirilmagan misli
boyitmani eritishda keng ishlatilib kelinayotgan pechlardan biridir. Pechning ostki
qismi ko‘pincha 200–240 m
2
atrofida bo‘lib, 400 m
2
ga yetadi.
Yallig‘ qaytaruvchi pech deb atalishining asosiy sababi – ikki yon
devorlarining ichki qismida qiyalik joylashgan bo‘lib (1.6-rasmda A-A qirqimida
yaqqol ko‘rsatilgan), yonilg‘i mash’ala bo‘lib muallaq
holatda yonishi mobaynida
issiqlik nurlanishi va qubba orqali (90%) qiyalikdagi ashyoni eritadi. Shuningdek,
yoqilg‘ining yonishi natijasida issiqlik konveksiyasi tufayli (10%) qizigan
mahsulot gaz zarralari orqali o‘tadi. Issiqlikning pech ichidagi mash’alli
markazidagi qiyalikka, ustki
va ostki qismiga nurlanish, yallig‘ qaytaruvchilik
xususiyatidan ushbu agregatning harorat maromiga ko‘ra nomi kelib chiqqan.
Pech asosan tabiiy gazda ishlaydi. Goh gaz, qora moy (mazut) va ko‘mir
changi ham ishlatiladi. Yoqilg‘i, asosan, old tomonidan yondirgich yordamida gaz
uchun taxminan 1100–1200m
3
/s mazut ishlatilsa, 300 kg/s gacha beriladi.
Qayta ta’mirlangan zamonaviy pechlarning ustki qismida, ya’ni
tepadan
pastga qiyalikka alohida tabiiy gaz beriladi. Bu nafaqat issiqlik manbai bo‘lib
xizmat qiladi, balki qiyalikdagi haroratni orttirib, uni yanada yallig‘lantirib, pech
unumdorligini oshiradi.
Poydevor, asosan, qalinligi 2,5–4 m beton plitalaridan iborat bo‘lib, ustki
qismi o‘tga chidamli betondan quyiladi. Poydevorda havo o‘tish, tekshirish
uchun
quvurlar va ko‘rish tuynuklari bo‘ladi.
46
Pechning ostki qismi, tubi ko‘pincha dinas va xromomagnezit g‘ishtlaridan
taxlanib, yoriqlari esa olovbardosh tuproq bilan to‘ldiriladi. Pech tubi qubbasimon
bo‘lib, qalinligi 1–1,5 m gacha, yon devorlari esa ikki xil qalinlikda bo‘ladi.
Suyuqlik turadigan qismi 1–1,5 m, yuqori gaz-chang qismi 0,5–0,6 m
qalinlikda bo‘lib, dinas, magnezit yoki yengil bo‘lgan shamotli g‘ishtlar ishlatiladi.
Eritish agregatining eni 7–11 m, uzunligi 28–40 m, balandligi tubidan qubbagacha
2,6–3,8 m gacha bo‘ladi.
Vanna chuqurligi 0,8–1,1 m ni tashkil etadi, shuningdek, ostki qismida 0,4–
0,5 m shteyn, 0,5–0,6 m ustki qismi toshqolni tashkil etadi. Pechning asosiy nozik
qurilmasi tomidir, ya’ni qubbasidir. Chunki qubbaning mustahkamligi agregatning
chidami, uzoq ishlashi va kapital ta’mir oralig‘ining uzayishiga bog‘liq. Qubba
ravoqsimon arkli, gumbazli, osma bo‘lishi mumkin. U yon devorlarda po‘lat
sinchlarga ikki tavrali temirlar orqali qotiriladi. Tomning qalinligi 350–450 m
gacha bo‘lib, temir sinchlari uzunligi va ko‘ndalang bo‘yicha
prujina hamda
gaykalar orqali tarang tortiladi.
Mis boyitmasi, shixta aralashmasi yuqoridagi pech tomidan xampalar
orqali oralig‘i 1,0–1,2 m dan bo‘lgan
maxsus teshiklardan, uzunligi bo‘yicha har
ikki tomondan to‘g‘ri qiyalikka yuklanadi.
Suyuq holdagi konverter toshqolining aynan shu yallig‘ qaytaruvchi pechda
qayta ishlanishi va uning tarkibida mis, oltin, kumush, oltingugurtlarning shteynga
o‘tishi ushbu pechning katta yutuqlaridan biridir. Konverter toshqoli pechning old
tomonidan havo va gaz gorelkasining ustki qismida joylashgan ochiq nov orqali
quyiladi (1.8-rasm).