A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Nazorat savollari
1. Anod va katodning joylashgan masofasi qancha? 
2.
 
Elektroliz jarayoni ko‘rsatkichlariga texnologik omillarning ta’siri? 
3. Shlamning taxminiy tarkibi qanday? 
4. Shlamlarda qimmatbaho nodir metallar miqdori? 

---

131 
2 BOB. NIKEL VA KOBALT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI 
2.1.
 
Nikel olish texnologiyasi va xom ashyo zaxiralari. Sulfidli nikel 
rudalarni qayta ishlash usullari 
Nikel oq rangli metall, atom massasi 58,69, erish harorati 1455
0
C, zichligi 8,8 
g/sm
3
. Nikel boshqa metallardan pishiqlik va yuqori plastik xususiyatlari bilan 
ajralib turadi. Nikel po‘latning xususiyatlarini yaxshilaydigan elementlarga kiradi. 
Uning yaxshi xususiyatlaridan biri kimyoviy inertligidir. Sulfat, uksus va bir 
qancha boshqa kislotalar unga ta’sir qilmaydi. Oddiy haroratlarda nikel 
oksidlanmaydi. Oksidlanish 500
0
C dan yuqori haroratlarda boshlanadi. 
Nikel oksidi quyidagicha ajraladi: 
Ni
2
O
3
= 2NiO + 0,5O
2
(2.1) 
Nikel oltingugurtga nisbatan yuqori tortishish kuchiga ega. Uning past sulfidi 
Ni
3
S
2
erish harorati 788
0
C bo‘lib, turg‘un birikmalar guruhiga kiradi. Nikelning 
ikkinchi oltingugurt bilan birikmasi NiS yuqori haroratlarda ajraladi:
3NiS = Ni
3
S
2
+ 0,5S
2
(2.2) 
Dunyo amaliyotida 70 % nikel sulfidli mis-nikel rudalaridan olinadi. 
Oksidlangan nikel rudalari AQSH, Yaponiya, Kuba va boshqa davlatlarda qayta 
ishlanadi. Bir yilda taxminan 1mln. tonnaga yaqin nikel ishlab chiqariladi. 
O‘zbekistonda mustaqil nikel zaxiralari hali topilgani yo‘q. Oz miqdorda nikel 
Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinatining rudalarida va boshqa xomashyo, yarim 
mahsulotlarda qisman nikel birikmalari bor, lekin alohida ajratib olinmaydi. Zarur 
bo‘lgan nikel horijiy davlatlardan import qilinadi.