|
8.4. Nazoart savollari.
1.
Elektr yuritmada qanday hollarda o‗tish jarayonlari vujudga keladi?
2.
Motor qo‗zg‗atish chulg‗amidagi uni tarmoqqa ulangandan keyingi paytdagi
tokning o‗zgarish jarayoni qanday tenglama bilan belgilanadi?
3.
Aktiv – induktiv yuklamada, unga kuchlanish berilgandan keyin, o‗zgarmas
tokning o‗sish vaqtini kamaytirish uchun nima qilish kerak?
4.
Elektrmexanik vaqt doimiysi qanday parametrga bog‗liq?
5.
O‗zgarmas tok motori yakor zanjiridagi elektrmagnit vaqt doimiysi qanday
parametrlarga bog‗liq bo‗ladi?
6.
Elektr yuritmaning mexanik qismi qanday dinamik bo‗g‗in bilan
belgilanadi?
7.
Mexanik va elektrmexanik inersionlikka ega bo‗lgan elektrmexanik
tizimlarda o‗tish jarayonlari xarakteri nimaga bog‗liq bo‗ladi?
8.
Agar yuritmaga statik moment qo‗yilgan bo‗lsa unga qo‗zg‗atuvchi ta‘sir
ettirilganda uzatish funksiyasi bo‗yicha tezlikning o‗rnatilgan hatolik
kattaligi qanday aniqlanadi?
9.
Nima uchun o‗zgarmas tok motori valiga yuklama qo‗yilganda yakor toki
oshib ketadi?
240
10.
O‗zgarmas tok motori strukturaviy sxemasi qanday dinamik bo‗g‗inlardan
tashkil topadi?
11.
O‗tish jarayoni davriy bo‗lmagan xarakterli bo‗lishi uchun elektrmexanik va
elektrmagnit vaqt doimiylari orasidagi nisbat qanday bo‗lishi kerak?
12.
Elektr yuritmadagi tezlik bo‗yicha manfiy teskari bog‗lanish o‗tish
jarayonlari xarakteriga qanday ta‘sir qiladi?
9. ELEKTR YURITMALARNI BOSHQARISH APPARATLARI,
JIXOZLARI VA TIZIMLARI.
9.1. Elektr yuritmalarni boshqarish va himoyalash apparatlari.
Elektr yuritmalarni boshqarish uchun turli xil ko‗rinishdagi apparatlar
ishlatiladi. Ular orqali elektr yuritmaning axborot kanallari shakllanadi. Axborot
kanallari esa texnalogik jarayon talablariga ko‗ra mashina ishchi organi xarakatini
boshqaradi (1.3 bobini qarang). Boshqaruv apparatlari hamda elektr, mexanik va
texnalogik datchiklari bilan birgalikda elektir yuritmaning axborot bashqaruv
tuzilmalarini tashkil qiladi.
Kuchli elektr zanjirlari, ximoyalanish bloklashtirish tuzilmalarini ulash
uchun odatda kontaktli elektrik apparatlar ishlatiladi. Boshqaruvning mantiqiy
funksiyalarini boshqarish uchun, elektr yuritma xarakati parametirlarini
optimallashtirish uchun aksariyat xollarda xisoblash texnikasi tuzulmalaridan
foydalaniladi. Bular mikroprotsessor vositalari va tizimlari, dasturli kontrollerlar
va sanoat kompyuterlaridir.
Elektr yuritmaning boshqaruv elektr mexanik apparatlari funksiyasiga
hamda ulanadigan tok va kuchlanish qiymatiga qarab farqlanadi.
Bajaradigan funksiasiga qarab:
-
Ximoyalash apparatlari: avtomatik o‗chirgichlar, maksimal va minimal tok
relesi, issiqlik relesi;
-
Elektr zanjirlarini ulash uchun ulash apparaturalari; bu guruhning asosiy
turlari kontaktor va yurgizgichdir (puskatel);
241
-
Boshqaruv relesi: oraliq rele, vaqt relesi, tok va kuchlanish relesi;
-
Tezkor boshqarish apparatlari: tugma, qayta ulagich, buyruq kontrollerlari.
Avtomatik o‗chirgichlar (avtomatlar). Elektr tarmoqlari va elektr energiyasi
iste‘molchilarini qisqa tutashuv va o‗ta yuklanish toklaridan ximoya qilish uchun
mo‗ljallangan.
Avtomatlarning o‗chirilishi maksimal, issiqlik va mustaqil ijroli uzgichlar
ta‘siri natijasida amalga oshiriladi. Qisqa tutashuv tokidan ximoyalanish
elektirmagnitli turdagi maksimal uzgichlar orqali amalga oshiriladi. Issiqlik ijroli
uzgichlar ortiqcha yuklanish holatidan ximoya qiladi. Xozirgi paytda quyidagi
avtomatlar ishlatiladi: AK- 63, AE- 1000, AE- 2000, A Z100, A 3700, va elektron.
Avtomatik o‗chirgichlar naminal tok bo‗yicha, uzgichlar tarkibi bo‗yicha, uzgich
naminal toki bo‗yicha tanlanadi.
Kuchli elektr apparatlari uchun tok qiymatini bir qator nominal ko‗rsatkichlari
qabul qilingan: 10, 16, 25, 40, 63, 100, 160, 250, 400, 630 va 1000 A.
Elektrmagnitli kontaktorlar. Kuch elektr zanjirlarini masofada tezkor ulash va
o‗chirish uchun mo‗ljallangan. Kantaktorlar tok turiga qarab farqlanadi, ya‘ni
o‗zgaruvchan va o‗zgarmas tok uchun; bosh kontaktlarini soniga qarab: bir qutbli
va ikki qutbli o‗zgarmas tok uchun, uch qutubli o‗zgaruvchan tok uchun;
boshqaruv chulg‗ami kuchlanish turi bilan; blok- kantaktlari soni bilan,
kantaktorlar katta qiymatga ega bo‗lgan tok va kuchlanishlarni ulashda ishlatilgani
uchun ular yoy so‗ndirish kameralari bilan jixozlanadi.
Sanoatda quyidagi turdagi kantaktorlar ishlab chiqariladi: KP va KPD,
ularnig toki 25 dan 250 A gacha; KPV 600 va KPV 620, KT 7000, KTP 600,
ularning toki 63 don 1000 A gacha. Barcha kantaktorlar 3 ta asosiy kontaktga ega
bo‗ladilar. Bazi kontaktorlar 5ta asosiy kontaktga ega bo‗ladilar.
MK turdagi tok kuchi 160Ampergacha kontaktorlar o‗zgaruvchan va o‗zgarmas
tok uchun mo‗ljalangan bo‗lib, g‗altak chulg‗ami o‗zgarmas tokka mo‗ljallangan .
Magnitli yurgizgichlar. Bular qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron
dvigetellarni boshqarish uchun mo‗ljallangan maxsuslashtirilgan kantaktorlardir.
Yurgizgich tarkibiga quyidagilar kiradi; kantaktor ko‗rinishdagi ulanish tuzilmasi;
242
issiqlik ximoya relelari; ( shuningdek signal lampalari va boshqarish tugmalari).
Ishlab chiqariladigan yurgizgichlar reversiv va noreversiv turlariga, naminal tok
qiymatiga ko‗ra 6 ta o‗lchamga (gabaritga) bo‗linadi: 10, 25, 40, 63, 100, 160 A,
issiqlik relelariga qarab ximoyalangan va ximoyalanmagan turlarga bo‗linadi.
Bugungi kunda sanoatda PML, PAE, PA, PME rusumli yurgizgichlar ishlab
chiqariladi.
9.1 rasmda magnitli yurgizgich yordamida reversli va norevers boshqarish
sxemasi ko‗rsatilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
