A. A. Xalikov, F. F. Umarov, A. U. Tursunboyev radiotexnika

I bob. RADIOALOQA HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT

Radioaloqa haqida ma’lumotga ega bo‘lish uchun radiotele-

fon aloqasini tashkil etishning soddalashtirilgan tarkibiy sxema-

sini ko‘rib chiqamiz (1.1-rasm). 1.1- a rasmda radiotelefon aloqa-

sining soddalashtirilgan sxemasi keltirilgan bo‘lsa, 1.1- b rasm-

da kuchlanish va toklarning unga to‘g‘ri keluvchi vaqt diagram-

malari keltirilgan.

1.1-rasm. Radiotelefon aloqasini tashkil etishning soddalashtirilgan 

tarkibiy sxemasi va kuchlanish va toklarning unga to‘g‘ri keluvchi vaqt 

diagrammalari.

---

8

t = t

0

 vaqt momentigacha ma’lumot manbayidan uzatish mos-

lamasiga xabar kelmayapti. Shuning uchun mikrofonda olingan 

kuchlanish (u

b

 = U

0

) doimiy, modulyatsiya jarayoni hosil bo‘lma-

gan va yuqori chastotali generator hosil qilgan radiosignal kuch-

lanishi  i uzatuvchi antenna qutblarida mavjud, u U

o.m.

 doimiy 

amplitudaga va 

0

0

2 f

ω = π

 tashuvchi chastotaga ega. Tovushli 

xabar mikrofonga berilgan (t = t

0

) momentda mikrofon uni past 

chastotali boshqaruvchi 

b

u

 signalga o‘zgartiradi. Bu signal bi-

lan yuqori chastotali generator tebranishlari modulyatsiyalana-

di. Ushbu holda amplitudali modulya tsiya kuzatilmoqda, ya’ni 

tashuvchi chastotasining amplituda tebranishlari boshqaruvchi 

signalning oniy qiymatlari qonuni bo‘yicha o‘zgarmoq da. Ho-

sil qilingan i radiosignal radioto‘lqin ko‘rinishida uzatuvchi an-

tenna yordamida fazoga nurlantiriladi. Radio to‘lqinlar qabul 

qiluvchi antennaga yetib borgach, uni to‘lqinlantiradi va uning 

qutb larida  i

’

  kuchlanish hosil qiladi, bu kuchlanish uzatuvchi 

anntenadagi radiosignal ko‘rinishni ifodalaydi. Antennadan 

tashqari radio qabul qilish moslamasi detektor va telefondan 

iborat. Detektor radiosignalni bosh qaruvchi signalga o‘zgartir-

sa, telefon esa boshqaruvchi signal ta’sirida tovush teb ranishlari 

hosil qiladi va uni eshi  iradi.

Detektor sxemasi (1.2-rasm) bir tomonlama o‘tkazuvchan-

likka ega bo‘lgan elementdan (ko‘rilayotgan holda D yarim 

o‘tkaz gichli  dioddan),  C blokironlovchi kondensator va R yukla-

ma qarshiligidan tashkil topgan.

1.2-rasm.