A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

Passiv  metodlar  uzoq  muddatli  qoida  va  normalar  (majburiy  va 

---

tavsiyaviy)  tizimini  yaratishdan  iborat  bo‗lib,  subyektlar  bir  vaqtning 
o‗zida  jamiyat  manfaatlariga  rioya  etgan  holda  o‗z  manfaatlarini 
maksimal  darajada  amalga  oshirish  uchun  ularga  amal  qilishi  lozim. 
Bunday holatda davlat faqatgina majburiy talablarni buzilishini bartaraf 
etadi. Tegishli qonun hujjatlarini qabul qilish va ularning ijrosini nazorat 
qilib  borish  iqtisodiyotning  davlat  tomonidan  tartibga  solishning  passiv 
metodi sifatida xizmat qiladi. 
Tartibga solishning bevosita metodlari manzilliligi, aniq subyektlar 
yoki jarayonlarga yo‗naltirilganligi bilan ajralib turadi. 
Misol sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: 
*  muayyan  mahsulot  turlarini  yetkazib  berish,  ishlarni  bajarish, 
muayyan ishlab chiqaruvchilar tomonidan xizmatlar ko‗rsatish bo‗yicha 
davlat buyurtmalari va shartnomalari; 
* u yoki bu hududlar, sohalar, korxonalarni qaytarilmaydigan tarzda 
maqsadli moliyalashtirish (subvensiyalar yoki bevosita subsidiyalar, ular 
turli  –  milliy,  mintaqaviy,  mahalliy  darajadagi  maxsus  byudjet  va 
byudjetdan  tashqari  jamg‗armalardan  har  xil  dotatsiyalar,  nafaqalar, 
to‗lovlarni o‗z ichiga oladi); 
* ishlab chiqaruvchilarga manzilli imtiyozli kreditlar berish; 
* davlat mulkchiligidagi obyektlar qurilishini moliyalashtirish; 
* ayrim turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish bo‗yicha cheklashlar 
va taqiqlar; 
*  faoliyatning  ayrim  turlarini,  tashqi  savdo  operatsiyalarini 
litsenziyalash va boshqalar. 
Xo‗jalik  subyekti  tomonidan  davlatning  bunday  harakatlarini  inkor 
etish  yoki  iqtisodiy  zararlarga,  yoki  ma‘muriy  sanksiyalarga  sabab 
bo‗ladi.