A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

 
 
 
 
 
 
6-rasm. Jahonda pensiya ta‟minotini moliyalashtirish metodlari
94
 
 
Pensiya  ta‘minotini  tashkil  etishning  eng  keng  tarqalgan  usuli 
ijtimoiy  sug‗urta  usuli  hisoblanib,  dunyoning  aksariyat  mamlakatlari 
pensiya  fondlarini  shu  usul  orqali  tashkil  etishadi.  Ixtiyoriy  sug‗urta 
tizimi  ko‗proq  yollanib  ishlovchilar  hamda  o‗z-o‗zini  bandligini 
ta‘minlovchi  shaxslar  uchun  tashkil  etiladi.  Ijtimoiy  yordam  usuli  bu 
fuqarolarni  yashashning 
minimal  me‘yorlariga  yetarli  moddiy 
mablag‗lar  bilan  ta‘minlash  maqsadida  tashkil  etiladi,  buni  moddiy 
ta‘minlash uchun byudjetdan mablag‗lar yo‗naltiriladi, ularni ta‘minlash 
Avstraliyada  maxsus  soliqlar  mexanizmi  orqali  tashkil  etiladi. 
Pensiyalarni  tayinlash  va  to‗lash  ishlarini  tashkil  qilish,  ularni  mablag‗ 
bilan  ta‘minlash  tizimi  har  qanday  mamlakatda  ham  eng  dolzarb  va 
birlamchi  masalalardan  hisoblanadi.  Ko‗plab  iqtisodiy  adabiyotlarda 
keltirilishicha  pensiya  jamg‗armalarining  moliyaviy  ta‘minoti  ijtimoiy 
sug‗urta  badallari  orqali  tashkil  etiladi  hamda  mazkur  badallar  ish 
                                                           
94
 Xorijiy adabiyotlarni o‗rganish asosida muallif tomonidan tayyorlandi. 
Pensiya ta’minotini moliyalashtirish usullari 
Ijtimoiy yordam 
(Beveridj modeli) 
Ijtimoiy sug‘urta 
(Bismark modeli) 
Ixtiyoriy 
sug‘urta 
Maxsus 
soliqlar 
Ijtimoiy 
yordam 
Majburiy 
sug‘urta 

---

271 
 
beruvchi  hamda  ishlovchi  tomonidan  to‗lanadi
95
.  Biroq  hozirgi  kunda 
jahon  mamlakatlarida  pensiya  fondlarining  daromad  manbalari  sifatida 
faqat  pensiya  badallari  emas,  balki  fond  mablag‗larini  investitsiya 
qilishdan  olinadigan  daromadlar  ham  muhim  ahamiyat  kasb  etadi, 
investitsion faoliyatdan pensiya fondlari daromadlarining salmoqli qismi 
shakllanadi.  Quyidagi  7-rasmda  xorijiy  mamlakatlarda  pensiya 
fondlarining daromadlarini shakllantirish manbalari keltirilgan.  
 
 
 
 
 
 
 
7-rasm. Xorijiy mamlakatlarda pensiya fondlarining daromad