|
5.4. Mahalliy byudjetlar mablag„larini shakllantirish va ulardan
foydalanishning tashkiliy-huquqiy asoslari
Iqtisodiyotni rivojlantirish borasida olib borilayotgan keng
ko‗lamli yangilanishlar hamda islohotlardan ko‗zlangan asosiy maqsad
ijtimoiy va iqtisodiy sohani isloh qilish bo‗yicha qabul qilingan dasturlar
ijrosini ta‘minlash bilan bir qatorda barqaror iqtisodiy o‗sishga
erishishdir. O‗zbekiston Respublikasining hozirgi kundagi bosib
o‗tayotgan taraqqiyot yo‗li iqtisodiyotni barqaror va izchil sur‘atlarda
yuksaltirish maqsadida davlat moliyasi tizimida zamonaviy
yondashuvni, tizimning tarmoq va segmentlarini izchillik bilan
takomillashtirishni
talab
qiladi.
Davlat
moliyasi
tizimidagi
taraqqiyotning asosiy mazmuni davlat byudjeti mutanosibligiga
erishishga, byudjetning moliyaviy resurslarini to‗liq shakllantirishga va
ulardan oqilona hamda samarali foydalanishga, byudjet jarayonidagi har
bir bosqichni fuqarolar va soliq to‗lovchilar uchun ochiq va shaffof
bo‗lishiga erishishga qaratilgan.
Davlat
mablag‗lari
mamlakat
iqtisodiyoti
taraqqiyotini
ta‘minlashning hamda turli davrlarda iqtisodiy siyosatni amalga
oshirishning asosiy va eng muhim manbai hisoblanadi, bundan tashqari
davlat moliyaviy resurslari hukumat tomonidan mo‗ljallangan ijtimoiy
dasturlar va tadbirlarni moliyaviy ta‘minlashning asosiy manbai
hisoblanadi. Mahalliy byudjetlar davlat moliyasi tizimining muhim
segmenti hisoblanadi hamda ―davlat byudjetining tegishli viloyat,
tuman, shahar pul mablag‗lari fondini tashkil etuvchi bir qismi bo‗lib,
unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek
moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag‗lar
sarfi yo‗nalishlari va miqdori nazarda tutiladi‖
46
.
Mahalliy byudjetlar davlat byudjetida muhim tarkibiy qismini
tashkil etadi va mahalliy hokimiyatlarning faoliyat yuritishlarida
moliyaviy asos bo‗lib hisoblanadi. Mahalliy byudjetlar faoliyati
mahalliy talab-ehtiyojlarni to‗laroq qondirishni hamda davlatning
markazlashgan tartibda amalga oshiradigan tadbirlarining bajarilishi
bilan uzviy bog‗liq holda ijro etishga imkon yaratib beradi. Mahalliy
byudjetlar mintaqalardagi ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni bartaraf
etishda asosiy manba va mahalliy boshqaruv organlari faoliyatining
iqtisodiy asosi bo‗lganligi tufayli byudjetga qo‗shimcha mablag‗lar jalb
etish manbalarini izlab topish va mavjud mablag‗larni samarali
sarflanishini ta‘minlash orqali byudjet siyosati samaradorligini
46
Vahobov A.V., Malikov T.S. Moliya. Darslik /Toshkent Moliya instituti. — Toshkent: ―Noshir‖, 2011. 712 bet.
670-bet.
ta‘minlaydigan asosiy omil bo‗lib xizmat qiladi.
Hududiy davlat boshqaruv organlari moliyaviy tizimining asosiy
tarkibiy qismi – bu mahalliy byudjet hisoblanadi. Mahalliy byudjetlar
mamlakat moliya tizimining asosiy sohasi bo‗lishi bilan bir qatorda
mahalliy organlarning o‗z oldida turgan iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy
funksiyalarini amalga oshirishda moliyaviy resurslar bilan ham
ta‘minlab turadi. Hududiy boshqaruv organlari faoliyatining asosiy
moliyaviy negizi mahalliy byudjetlar hisoblanar ekan ularga yuklatilgan
vazifalarni samarali amalga oshirilishi ularning moliyaviy mablag‗larga
ega bo‗lishi bilan bog‗liq. Mahalliy byudjetlar orqali hududlar ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishi moliyaviy mablag‗lar bilan ta‘minlab boriladi.
Shunday ekan mahalliy byudjet daromadlari va xarajatlarini
muvofiqlashtirish respublika va uning hududlarining rivojlanishida
muhim ahamiyat kasb etadi. Mahalliy byudjet davlat byudjeti iqtisodiy
kategoriyasining tarkibiy qismi hisoblanadi va iqtisodiy manoda
hududiy boshqaruv organlarining o‗z vazifa va funksiyalarini bajarishini
ta‘minlash uchun zarur bo‗lgan davlatning markazlashtirilgan pul
mablag‗lari fondidir. Huquqiy jihatdan esa, mahalliy byudjet bu
mahalliy boshqaruv organlarini vazifa va funksiyalarini moliyaviy
ta‘minlash uchun mo‗ljallangan pul mablag‗lari jamg‗armasini tashkil
etish va sarflashning qonun bilan belgilangan shaklidir. Byudjet huquqiy
akt shakliga ega bo‗lib, vakolatli hokimiyat organi tomonidan qabul
qilinadi va shu sababdan u qonuniy kuchga egadir.
O‗zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq mahalliy
byudjet - Davlat byudjetining tegishli viloyat, tuman, shahar pul
mablag‗lari jamg‗armasini tashkil etuvchi bir qismi bo‗lib, unda
daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek moliya
yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag‗lar sarfi
yo‗nalishlari va miqdori nazarda tutiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
