A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Boshqarma boshlig„i 
Boshqarma 
boshlig‗i 
o‗rinbosari 
Pensiya va 
nafaqalarni 
tayinlashni tahlil 
qilish va 
monitoring bo‗limi 
Mablag‗larni 
boshqarish va 
pensiya va 
nafaqalarni to‗lash 
monitoringi bo‗limi 
Buxgalteriya 
hisobi va hisoboti 
bo‗limi 
Axborot tahlil va 
statistika sektori 
Yuristkonsult 
Tashkiliy-
xo‗jalik guruhi 

---

264 
 
 
 
4-rasm. Byudjetdan tashqari Pensiya jamg„armasi Qoraqalpog„iston 
Respulikasi, viloyatlar boshqarmalarining tashkiliy tuzilmasi
91
 
Jamg‗armaning  ijro  etuvchi  apparatiga  Jamg‗arma  Kuzatuv 
kengashining  taqdimnomasi  bo‗yicha,  O‗zbekiston  Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining qaroriga (O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti 
roziligi  bilan)  ko‗ra  lavozimga  tayinlanadigan  ijro  etuvchi  direktor 
rahbarlik qiladi. 
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg‗armasining ijro etuvchi apparati 
tuzilmasi, 
uning 
hududiy 
boshqarmalari 
va 
tuman 
(shahar) 
bo‗limlarining  namunaviy  tuzilmalari  O‗zbekiston  Respublikasi 
Prezidentining hujjatlari bilan tasdiqlanadi.  
Jamg‗armaning  Kuzatuv  kengashi  Jamg‗armani  boshqarishning 
yuqori  organi  hisoblanadi,  uning  tarkibi  O‗zbekiston  Respublikasi 
Prezidentining 
qarori 
bilan 
tasdiqlanadi. 
Jamg‗arma 
Kuzatuv 
kengashining  majlislari  yil  choragida  kamida  bir  marta  o‗tkaziladi. 
Jamg‗armaning ijro etuvchi apparati Kuzatuv kengashining ishchi organi 
hisoblanadi: 
-  Jamg‗armaning  Qoraqalpog‗iston  Respublikasi,  viloyatlar  va 
Toshkent shahridagi boshqarmalari;  
- Jamg‗armaning tuman (shahar) bo‗limlari;  
- Respublika tibbiy-ijtimoiy ekspertiza inspeksiyasi; 
-  bosh,  tuman,  tumanlararo,  shahar  va  ixtisoslashtirilgan  tibbiy-
                                                           
91
  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  ―O‗zbekiston  Respublikasi  moliya  vazirligi  huzuridagi  byudjetdan 
tashqari pensiya jamg‗armasining tashkiliy tuzilmasini shakllantirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi  №-1252 qarori 
2009-yil 30-dekabr.
 

---

265 
 
mehnat ekspertizasi xizmatlari kiradi. 
Jamg‗arma 
ijro 
etuvchi 
apparatining, 
uning 
hududiy 
boshqarmalari,  tuman  (shahar)  bo‗limlari  ta‘minoti  respublika  byudjeti 
mablag‗lari  hisobiga  amalga  oshiriladi.    Jamg‗arma  hamda  uning 
hududiy  boshqarmalari  va  tuman  (shahar)  bo‗limlari  yuridik  shaxs 
hisoblanadi, 
mustaqil 
balansga, 
banklarda 
hisob 
raqamlariga, 
O‗zbekiston  Respublikasi  Davlat  gerbi  tasviri  tushirilgan  muhrga, 
shuningdek, tegishli muhr va shtamplarga ega bo‗ladi. 
Jamg‗arma 
daromadlari 
quyidagi 
manbalar 
hisobiga 
shakllantiriladi:  
a) majburiy to„lovlar va badallar: 

 belgilangan miqdorlardagi yagona ijtimoiy to‗lov tushumlari; 

 
alohida yuridik shaxslarning ijtimoiy sug‗urta badallari; 

 
jismoniy shaxslar ayrim toifalarining sug‗urta badallari; 
b) boshqa to„lovlar. 
―Fuqarolarning davlat pensiya ta‘minoti to‗g‗risidaˮgi O‗zbekiston 
Respublikasi  qonunining  15-moddasiga  muvofiq  tayinlangan  mehnatda 
mayib  bo‗lganlik  yoki  kasb  kasalligi  oqibatida  nogiron  bo‗lganlarga 
pensiyalar  to‗lash  xarajatlarini  qoplash  uchun  regressiv  talablar 
(da‘volar)  bo‗yicha  ish  beruvchilar  va  fuqarolardan  undiriladigan 
mablag‗larning 85 foizi; 
―Fuqarolarning davlat pensiya ta‘minoti to‗g‗risidaˮgi O‗zbekiston 
Respublikasi  qonunining  14-moddasiga  muvofiq  muddatidan  oldin 
tayinlangan yoshga doir pensiyalarni to‗lash xarajatlarini qoplash uchun 
o‗tkaziladigan  O‗zbekiston  Respublikasi  Mehnat  va  aholini  ijtimoiy 

---

266 
 
muhofaza  qilish  vazirligining  Bandlikka  ko‗maklashish  jamg‗armasi 
mablag‗lari; 
―Fuqarolarning davlat pensiya ta‘minoti to‗g‗risidaˮgi O‗zbekiston 
Respublikasi  qonunining  12-moddasiga  muvofiq  tayinlangan  imtiyozli 
pensiyalarni to‗lash xarajatlarini qoplash hisobiga o‗tkaziladigan yuridik 
shaxslar mablag‗lari; 
dehqon  xo‗jaliklari  a‘zolarining  ixtiyoriy  tartibda  to‗lanadigan 
sug‗urta badallari; 
hisoblangan  jarimalar  summasining  bir  qismi  hamda  majburiy 
to‗lovlar, badallar va boshqa to‗lovlar o‗z vaqtida to‗lanmaganligi uchun 
penyalar  (qonun  hujjatlariga  muvofiq  davlat  soliq  xizmati  organlarini 
ijtimoiy 
rivojlantirish 
va 
moddiy-texnik 
ta‘minlash 
maxsus 
jamg‗armasiga  hamda  Jamg‗arma  xodimlarini  ijtimoiy  rivojlantirish  va 
moddiy  rag‗batlantirish  jamg‗armasiga  undiriladigan  summalardan 
tashqari); 
qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar, shu jumladan, 
Davlat byudjeti mablag‗lari va ixtiyoriy badallar.  
  Majburiy to‗lovlar, badallar va boshqa to‗lovlarni o‗tkazish Jamg‗arma 
daromadlarining belgilangan tasniflariga muvofiq tushumlarning har bir 
turi  bo‗yicha  Jamg‗armaning  banklardagi  tegishli  hisob  raqamlari 
bo‗yicha amalga oshiriladi. 
O‗zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq  qo‗mitasi  va  davlat  soliq 
xizmatining hududiy organlari: 
-  manbalar  turlari  bo‗yicha  Jamg‗armaga  majburiy  to‗lovlar, 
badallar  va  boshqa  to‗lovlarning  to‗g‗ri  hisoblanishi,  to‗liqligi  va  o‗z 
vaqtida  to‗lanishi  nazorat  qilinishini,  manbalar  turlari  va  to‗lovchilar 

---

267 
 
bo‗yicha  Jamg‗armaga  majburiy  to‗lovlar,  badallar  va  boshqa  to‗lovlar 
hisobi 
yuritilishini, 
yuridik 
va 
jismoniy 
shaxslar 
tomonidan 
Jamg‗armaga  majburiy  to‗lovlar,  badallar  va  boshqa  to‗lovlar  to‗g‗ri 
hisoblanishini,  shuningdek,  Jamg‗arma  bilan  o‗zaro  hisob-kitoblarning 
holati tekshirilishini; 
-  qonun  hujjatlariga  muvofiq  majburiy  to‗lovlar,  badallar  va 
boshqa  to‗lovlarni  hisoblash  tartibi  va  to‗lash  muddatlari  buzilganligi 
uchun  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga  nisbatan  moliyaviy  va  ma‘muriy 
javobgarlik choralari qo‗llanilishini; 
-  tushgan  majburiy  to‗lovlar,  badallar  va  to‗lovlar  to‗g‗risidagi, 
Jamg‗armaga  majburiy  ajratmalar,  badallar  va  boshqa  to‗lovlar  turlari 
bo‗yicha qarzlar to‗g‗risidagi tezkor hisobotni har oyda hisobot oyidan 
keyingi oyning 10-kunigacha; 
-  majburiy  to‗lovlar,  badallar  va  boshqa  to‗lovlarni  hisoblash  va 
to‗lash  to‗g‗risidagi  hisobotni  yuridik  shaxslar  tomonidan  choraklik  va 
yillik hisobot taqdim etilgandan keyin 15 kun mobaynida taqdim etadi. 
Bizning  fikrimizcha,  davlatning  muhim  ijtimoiy  funksiyasi  davlat 
pensiya ta‘minotini moliyaviy barqarorligini ta‘minlash borasida pensiya 
tizimiga ta‘sir etuvchi omillarni  kompleks  tadqiq qilish, ularni  saralash 
hamda  amaliy  xulosa  va  yechimlarni  shakllantirishda  pensiya 
ta‘minotiga  oid  bo‗lgan  ilmiy  tadqiqot  ishlari,  ilmiy  adabiyotlarni, 
mahalliy  va  xorij  iqtisodchi  olimlarining  nazariy  qarashlarini  mufassal, 
tizimli o‗rganib chiqish, ularning davlat pensiya ta‘minotining moliyaviy 
barqarorligini 
ta‘minlashga 
qaratilgan 
ilmiy 
qarashlari 
va 
nazariyalaridan tadqiqot jarayonida foydalanish zarur. 

---

268 
 
Dunyoning  istalgan  mamlakatini  olmaylik,  davlat  pensiya 
ta‘minoti  mohiyatan  mamlakat  aholisini  ijtimoiy  jihatdan  himoyalash 
siyosatining  eng  munozarali  va  muammoli  yo‗nalishidir.  Hisob-
kitoblarga ko‗ra, dunyo mamlakatlarida hozirgi kunda pensiya tizimi va 
pensiya  fondlari  orqali  jahon  iqtisodiyoti  milliy  daromadining  yoxud 
yalpi ichki mahsulot (YaIM)ining o‗rtacha 10 foiziga yaqin qismi qayta 
taqsimlanadi.