A. A. Q od irov t ib b iy o t


ILM IY TIBBIYO TNIN G SHAKLLANISHI



Download 17,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/99
Sana28.06.2022
Hajmi17,84 Mb.
#712517
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   99
Bog'liq
2021-02-22603383da9fe88256 Tibbiyot tarixi (Qodirov A.) - 2005 y.

ILM IY TIBBIYO TNIN G SHAKLLANISHI
In so n faoliyatining b ir sohasi sifatida kelib c h iq q a n tibbiyot kasbi 
doim o rivojlanib, takom illashib bordi. U yangi tashxis va davolash usullari 
bilan boyidi. B uni kish ilar hay o tin in g o ‘zi taq o zo qilgan edi. T abib lar 
h am , b em o rla r h am tib b iy o tn in g riv o jlan ish id an m a n fa a td o r edilar. 
B em o rlar yaxshiroq davolovchi tabibga m u ro jaa t qilishga intilard ilar. 
Tabiblar o ‘zlariga k o ‘proq bem orni jalb qilish u ch u n ularga to ‘g ‘ri tashxis 
q o ‘yish va m uvaffaqiyatli davolashga h arak at qilard ilar. Shu m aq sadd a 
tashxis q o ‘yish va davolashning yangi u sullarini ishlab chiqard ilar. H a r 
xil dorilarni sinab k o ‘ra rd ilar, davolash u su llarin i tak o m illash tirard ilar. 
Bu bilan u la r tib b iy o tn i d o im boyitib b o rard ilar. S h u n d ay qilib, dastlab 
e m p irik am aliy m u o laja sifatid a payd o b o ‘lgan tib b iy o t riv ojlanib, 
takom illashib ilmiy tibbiyotga aylandi. A m m o b u jara y o n tez va osongina 
am alga oshm adi. A m aliy tibbiyotning tajribasi u m u m la sh tirilib , fikrdan 
o 'tk a z ilib , ilm iy tib biyotga aylangunga q a d a r k o ‘p asrla r o ‘tdi.
Ilm iy tibbiyotning shakllanish jara y o n i q u y id ag ich a am alga oshgan: 
bem orlarni davolashda ishlatiladigan d o ri-d a rm o n larn in g soni asta-sekin 
о paya borgan. Bu ja ra y o n in so n lar o ‘tro q yashash tarziga o ‘tib , turli 
о sim liklam i su n ’iy ravishda o ‘stirishni o ‘rganib olganlaridan so ‘ng anch a 
tezlashdi. B uning natijasida tibb iy o td a ishlatilad igan ju d a k o ‘p d oriv o r 
m oddalar topildi. U larning xususiyatlari va qanday kasallikda ishlatilishini 
esda saqlab qolish qiyinlashdi. H a r bir d o rin in g xususiyati va t a ’sirini
20


b iro r y o ‘l b ila n belgilab q o ‘yish zaruriyati tu g ‘uldi. S hu v aq td a yozuv 
k a sh f etild i. T a b ib la r d arh o l u n d a n fo y d a la n ib , h a r xil d o rila rn in g
xususiyatlari va qanday kasallikda ishlatilishlarini yozib qo ya boshladilar. 
S hunday qilib, b irinchi tibbiy yozuvlar paydo b o ‘ldi. Bu yozuvlar dastlab 
retseptlardan iborat edi. U nda dorining nom i, xususiyati, qanday kasallikda
ish latilish in i k o ‘rsatilardi.
T ibbiyotning fan sifatida shakllanishida yozuvning k ash f etilishi hal 
qiluvchi aham iyatg a ega b o ‘ldi. A ynan yozuv tufayli tibbiyot em pirik 
am aliyotdan fanga aylandi. T abiblar d orilarning xususiyatlarini retsep tda 
ko‘rsatish bilan cheklanib qolm ay, h ar xil kasalliklar va ulam ing belgilarini 
yozib bora boshladilar. Shunday qilib birinchi tibbiy adabiyot paydo b o ‘ldi.
D iq q a t-e ’tib o rli tab ib lar faq at b e m o rla rn i davolash b ilan ch e k la n ib
q olm ay, tash rix (o d a m an a to m iy asi) b ila n ham q iziq q an lar. O d am
o rganizm ida sodir b o ‘ladigan n o rm al (fiziologik) va kasallik h o latlard ag i 
o ‘zgarishlarni k o ‘zdan kechirganlar. B u n d an tashqari h a r xil do rilarn in g
organizm g a k o ‘rsa tad ig an ta ’sirini ham o ‘rganganlar. Bu k u za tish lard a 
a n iq lan g a n m a ’lu m o tla r yozib borilgan . S o ‘ng u lar u m u m la sh tirilib , 
od am organizm ining tuzilishi, undagi fiziologik va patologik o ‘zgarishlar
b ay o n etilg an k ito b lar yozilgan.
Tashxis sohasida turli xil tekshirish va bem olarni k o ‘zdan kechirish 
usullari ishlab chiqilgan. Eng asosiy diagnostik usul bem or tom irini tekshirish 
hisoblangan. T om ir urishiga qarab, ko ‘p kasalliklar aniqlangan. B undan 
tashqari b em orning siydigi va boshqa chiqindilarini tekshirish usuli ham
ishlab chiqilgan. Davolash masalasida rutubatlar nazariyasiga asoslanganlar, 
y a ’ni m u v o z a n a t h o la tid a n c h iq q a n su y u q liq q a ta sir q ilish u s u lin i 
q o ‘llaganlar. M asalan, kasallik qonning m iqdoriy va sifat jihatidan o ‘zgarishi 
natijasida kelib chiqqan, deb faraz qilinsa qon olish usulini q o ‘llaganlar. 
Agar safro k o ‘payib ketganligi yoki uning sifati o ‘zgarganligi sababli kasallik 
kelib ch iqqan, deb faraz qilinsa safroni haydovchi dorilar berilgan. Shu 
maqsadda bem orga ich suruvchi va qayt qildiruvchi dorilar ham ichirganlar. 
Shu y o ‘l bilan m uvozanatdan chiqq an suyuqliklarni o ‘z holiga keltirishga 
harakat qilganlar. M uvozanat tiklanganidan keyin kasallik alom atlarini 
y o ‘qotuvchi choralarni ko ‘rganlar. M asalan, bem orda harorat k o ‘tarilgan 
b o ‘lsa un i tushiruvchi, biror joyida og‘riq paydo b o ‘lsa og‘riqni qoldiruvchi 
dorilar berganlar. U m u m an davolash sim ptom atik xarakterga ega b o ‘lgan.
F a q a t ja rro h iy kasalliklarda davolash kasallikning sababi va u n in g
oq ib atin i y o ‘qotishga qaratilg an edi. S h u n d ay qilib, tib biy ot fan sifatida 
shakllandi. Lekin, bu yerda sh u n i ko ‘rsatib o ‘tish kerakki u v aq td a ilm iy 
fikrlash eksperim ental tekshirishlar va ko‘zdan kechirishlarga asoslanm ay, 
k o ‘p ro q m av h u m falsafiy fikr yuritishga asoslan ardi. S h u n in g u c h u n
qadim gi za m o n ilm iy tibbiyoti k atta yutuqlarga erishish bilan birga jiddiy 
k am ch ilik lard an h am xoli em asdi.

Download 17,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish