A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

256

---

Valuta tizimi 
-
valuta munosabatlarini tashkil etish va tartibga 
solish shakli boiib, mahalliy qonunchilik yoki xalqaro kelishuv asosida 
mustahkamlanadi. Xalqaro iqtisodiy adabiyotlarda - milliy, xalqaro va 
hududiy valuta tizimlari mavjudligi e’tirof etiladi.
Dastlab milliy valuta tizimlari vujudga kelgan. Milliy valuta 
tizimlari xalqaro amaliyotdagi normalami inobatga olgan holda mahalliy 
qonunchilik hujjatlari asosida tartibga solinadi. Milliy valuta tizimi 
mamlakat pul tizimini tashkil etib, erkin ravishda mamlakat hududidan 
o‘zga hududlarda to io v vositasini bajarishi mumkin. Buning uchun 
qator omillar mavjud boiishi lozim. Xususan, milliy iqtisodiyotning 
barqarorligi va raqobatbardoshligi ta’minlangan boiishi, milliy valutani 
sotib olish qobiliyati mustahkam boiishi, mamlakat jahon xo‘jaligida 
yuqori mavqeyi vareytingga ega boiishi kabilar shular jumlasidandir.
Xalqaro 
valuta 
tizimining 
vujudga 
kelishining 
asosini 
mamlakatlaming milliy valuta tizimi tashkil etadi va mamlakatlar 
o‘rtasida o‘zaro kelishuvlar asosida mustahkamlanadi. Dastlabki xalqaro 
valuta tizmining vujudga kelishi 1850 yillarga to‘g‘ri keladi. Xalqaro 
valuta tizimining barqaror samarali amal qilishi, uning tegishli 
tamoyillariga rioya etilishi, mamlakatlar o‘rtasida siyosiy iqtisodiy 
barqarorlik ta’minlanishini talab etadi, aks holda xalqaro valuta tizimi 
vaqti - vaqti bilan inqirozga uchraydi, buning natijasida amaldagi valuta 
tizimi barham topib, uning o‘migayangisi tashkil topadi.
Milliy va xalqaro valuta tizimining amal qilishi, ulaming 
elementlarida namoyon boiadi.
Milliy valuta tizimining asosiy elementlari
 
quyidagilardan iborat:
- milliy valuta;
- konverterlash shartlari;
- milliy valuta pariteti;
- milliy valuta kursining rejimi;
- valutaviy chegaraning mavjudligi yoki chegaralanmaganligi, 
valuta nazorati;
- mamlakatning xalqaro valuta likvidligini tartibga solish tartibi;
- xalqaro 
kredit 
mablagiaridan 
to io v
vositasi 
sifatida 
foydalanishi reglamenti;
- mamlakatning xalqaro hisob-kitoblar reglamenti;
- mahalliy valuta va oltin bozorlarini faoliyat ko‘rsatish rejimi 
(tartibi); 
,
257

---

- mamlakat valuta munosabatlarini tartibga soladigan va 
boshqaradigan mahalliy organlar.