A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Akkreditiv 
bo‘yicha 
hisob-kitob 
qilinganida 
mijozning 
(mablag‘lami to ‘lovchining) topshirig‘i bilan va uning ko‘rsatmalariga 
muvofiq akkreditiv ochgan bank (bank-emitent) mablag4lami oluvchi 
yoki u ko‘rsatgan shaxs hujjatlami taqdim etgan va akkreditivda nazarda
162

---

tutilgan boshqa shartlami bajargan taqdirda toMovni amalga oshirish 
majburiyatini oladi.
Akkreditivning amal qilish muddati va u bo‘yicha hisob-kitob 
qilish tartibi mablag‘lami toMovchi bilan mablagMami oluvchi 
o ‘rtasidagi shartnomada belgilab qo‘yiladi.
Shartnomada yana quyidagilar boMishi kerak:
> mablagMami toMovchiga xizmat ko‘rsatuvchi bankning nomi;
> akkreditivning turi va uni bajarish usuli;
> akkreditiv ochilganligi haqida mablagMami oluvchini xabardor 
qilish usuli;
> akkreditiv bo‘yicha mablagMar olish uchun mablagMami 
oluvchi tomonidan taqdim etiladigan hujjatlaming toMiq ro‘yxati va aniq 
tavsifi;
> tovarlar 
jo ‘natilganidan 
(xizmatlar 
ko‘rsatilgan, 
ishlar 
bajarilganidan) keyin hujjatlami taqdim etish muddatlari, ulami 
rasmiylashtirishga qo‘yiladigan talablar.
Akkreditiv quyidagi turlarga boMinadi:
- qoplangan (deponentlangan) akkreditiv;
- qoplanmagan akkreditiv.
Qoplangan 
(deponentlangan) 
akkreditiv 
ochilgan 
taqdirda, 
mablagMami toMovchiga xizmat k o ‘rsatuvchi bank uni ochish vaqtida 
mijozning o ‘z mablagMarini yoki unga berilgan kreditni mablagMami 
toMovchiga xizmat ko‘rsatuvchi bankning majburiyatlari amal qilib 
turadigan butun muddatga mablagMami oluvchiga xizmat k o‘rsatuvchi 
bank ixtiyoriga oMkazishi shart.
Qoplanmagan 
akkreditiv 
ochilgan 
taqdirda, 
mablagMami 
toMovchiga xizmat ko‘rsatuvchi bank mablagMami oluvchiga xizmat 
k o‘rsatuvchi bankka akkreditivning butun summasini mablagMami 
toMovchiga xizmat ko‘rsatuvchi bankning mablagMami oluvchiga 
xizmat ko ‘rsatuvchi bankda yuritilayotgan hisobvaragMdan o ‘chirish 
huquqini beradi.
163

---

Qoplangan va qoplanmagan akkreditivlar chaqirib olinadigan va 
chaqirib olinmaydigan shaklda bo‘lishi mumkin. Akkreditivda uning 
chaqirib olinmasligi nazarda tutilmagan bo‘Isa, bunday akkreditiv 
chaqirib olinadigan akkreditiv hisoblanadi.
Chek 
— chek beruvchining hisobvaragMdan chek oluvchining 
hisobvarag‘iga chekda belgilangan summani o ‘tkazish bo‘yicha 
topshiriq nazarda tutilgan hisob-kitob hujjati.
Chek-hisob-kitob 
hujjati 
bo‘lib 
chek 
beruvchidan 
chek 
oluvchining hisobiga chekda belgilangan (nazarda tutilgan) summani 
(mablag‘ni) o ‘tkazish.26
Cheklar banklar buyurtmasiga muvofiq «Davlat belgisi» davlat- 
ishlab chiqarish birlashmasi tomonidan tayyorlanadi. Chekning seriyasi 
va tartib raqami, mablagMami toMovchiga xizmat k o ‘rsatuvchi bankning 
nomi va firma belgisi bosma shaklda chop etiladi.
Cheklar jism oniy va yuridik shaxslar o ‘rtasidagi naqd pulsiz hisob- 
kitoblarda qoMlaniladi.
Chekning maksimal summasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki tomonidan, minimal summasi, shuningdek chekning amal qilish 
muddati banklar tomonidan belgilanadi.
BPK 
—
bank 
tomonidan 
emissiya 
qilingan, 
personalizatsiyalangan, toMov vositasi sifatida ishlatiladigan va o ‘z 
saqlovchisiga 
bank 
hisobvaragMdagi 
mablagMari 
doirasida 
operatsiyalami, jumladan, hisobvaraq orqali naqd pulsiz hisob-kitoblami 
(toMovlami) amalga oshirish, undan naqd pul mablagMarini va bank 
kreditini olish imkonini beruvchi bank plastik kartasi.
BPKlardan jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan amalga 
oshiriladigan naqd pulsiz hisob-kitoblarda, shuningdek naqd pul 
beradigan shoxobchalar va bankomatlardan naqd pul mablagMarini 
olishda foydalaniladi.
Xalqaro 
BPKlar 
vakolatli 
banklar 
tomonidan 
muomalaga 
chiqariladi va ularga xizmat ko‘rsatiladi.
26 A ccounting, C arl S.W arren, Jam es M .Reeve, Jonathan E.Duchac, 72 page, 2014
164

---