A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

7.5. N aqd p u lsiz h iso b -k ito b la rn i ta sh k il etish sh a k lla ri
0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2013- 
yil 26-apreldagi 9/1-sonli qarori bilan tasdiqlangan “0 ‘zbekiston 
Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to ‘g ‘risida”gi nizom asosida 
amalga oshiriladi.
Naqd pulsiz hisob-kitoblaming shakllari:
1) to ‘lov topshiriqnomalari bilan hisob-kitoblar;
2) akkreditivlar bilan hisob-kitoblar;
3) inkasso bo‘yicha hisob-kitoblar;
4) cheklar bilan hisob-kitoblar.
Yuqorida ko'rsatilgan shakllar bo‘yicha naqd pulsiz hisob- 
kitoblarni amalga oshirishda quyidagi pul-hisob-kitob hujjatlaridan 
foydalaniladi:
1) memorial order;
2) to ‘lov topshiriqnomasi;
3) to ‘lov talabnomasi;
4) inkasso topshiriqnomasi;
5) akkreditivga ariza;
6) tijorat bankining hisob-kitob cheki.
Naqd pulsiz hisob-kitoblar bank plastik kartalaridan (BPK) 
foydalangan holda ham amalga oshirilishi mumkin.
Naqd pulsiz hisob-kitoblar shakli va hisob-kitob hujjatlarining turi 
m ablag‘lami to‘lovchi va mablag‘lami oluvchi o ‘rtasida tuziladigan 
shartnomaga (bitimga) muvofiq belgilanadi.
Bank hisobvarag‘i shartnomasida boshqa muddatlar belgilab 
qo‘yilgan bo‘lmasa, bank tegishli to ‘lov hujjati bankka kelib tushgan 
kunda mablag‘lami mijozning hisobvarag‘iga kirim qilishi yoki 
m ablag‘lami uning hisobvarag‘idan hisobdan chiqarishi shart.
Banklar mijozning topshirig‘iga binoan elektron toMovni tegishli 
to‘lov hujjati tushgan kunda, agar u bankning amaliyot kuni mobaynida
155

---

tushgan b o isa , amalga oshirishi shart, qonunda nazarda tutilgan hollar 
bundan mustasno. Agar to ‘lov hujjati amaliyot kuni tugaganidan keyin 
tushsa, banklar elektron to ‘lovni keyingi ish kunidan kechiktirmay 
amalga oshirishi shart.
Banklar “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlami legallashtirishga 
va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to ‘g ‘risida”gi 
0 ‘zbekiston Respublikasining Qonuniga ( 0 ‘zbekiston Respublikasi 
qonun hujjatlari to ‘plami, 2004 y., 43-son, 451-modda) muvofiq, 
hisobvaraqlar bo‘yicha operatsiyalami to‘xtatib turishga yoki ulami 
amalga oshirishni rad etishga haqli.
M ablag‘lami 
to ‘lovchining 
hisobvarag‘ida 
unga 
qo‘yilgan 
talablami qondirish uchun yetarli miqdorda mablag‘lar bo‘lmagan 
taqdirda, 
mablag‘lami 
hisobdan 
chiqarish 
X o‘jalik 
yurituvchi 
subyektlaming bank hisobvaraqlaridan pul mablag‘larini hisobdan 
chiqarish tartibi to ‘g ‘risidagi yo‘riqnomaga (ro‘yxat raqami 2342, 2012 
yil 15 mart) ( 0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2012 
у., 11-son, 127-modda) muvofiq amalga oshiriladi.
Hisob-kitob hujjatlari texnik vositalardan foydalangan holda 
to‘ldiriladi. Hisob-kitob hujjatlarini bo‘yash, chizish va tuzatishga y o ‘l 
qo‘yilmaydi.
Cheklar havo yoki qora rang pastasi bo'lgan sharikli ruchka bilan 
yoxud texnik vositalardan foydalangan holda to‘ldirilishi mumkin.
Bank tomonidan hisob-kitob hujjatlari quyidagi hollarda ijroga 
qabul qilinadi:
- yuridik shaxslardan — hisob-kitob hujjatlaridagi imzolar va 
muhr izi imzolar namunalari va muhr izi qo'yilgan varaqchada 
ko‘rsatilgan 
namunaga 
muvofiq 
(rahbarlik 
vazifalarini 
hamda 
buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqarish vazifalarini amalga 
oshiradigan shaxsning) bo‘lganda (mikrofirmalar uchun buxgalteriya 
hisobi va moliyaviy boshqarish vazifalarini amalga oshiruvchi shaxsning 
imzo namunasini taqdim etish talab etilmaydi);
156

---

- yakka tartibdagi tadbirkorlik va yuridik shaxs tashkil etmasdan 
turib dehqon xo‘jaligi faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslardan —
hisob-kitob hujjatlaridagi imzo va muhr izi imzolar namunalari va muhr 
izi qo‘yilgan varaqchada ko‘rsatilgan namunaga muvofiq boMgan 
taqdirda, bank tomonidan ijroga qabul qilinadi.
Mijozlaming 
imzolar 
namunalari 
va 
muhr 
izi 
qo‘yilgan 
varaqchasida dumaloq muhr izi qo ‘yilmagan bo‘lsa, hisob-kitob 
hujjatlari muhr izisiz qabul qilinadi.
Hisob-kitob hujjatlari imzolar namunalari va muhr izi qo‘yilgan 
varaqchaga imzo qo‘ygan shaxslar tomonidan imzolanishi shart. Hisob- 
kitob hujjatlarini faksimile usulida nusxa ko‘chirish vositalaridan 
foydalangan holda imzolash taqiqlanadi.
Memorial order banklar tomonidan ishlatiladigan naqd pulsiz 
hisob-kitob hujjati bo‘lib, undan quyidagi hollarda foydalaniladi:
- mijozlar bilan bog‘liq bank operatsiyalari bo ‘yicha hisob- 
kitoblarda;
- bank xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha hisob-kitoblarda;
- banklaming o ‘z ichki operatsiyalarida;
- mijozning qarzdorlik mablagMarini qoplashda, agar banklar 
bilan mijozlar o'rtasida tuzilgan shartnomada belgilab qo‘yilgan bo‘lsa;
- buxgalteriya hisobidagi xato yozuvlami tuzatishda;
- jismoniy shaxslaming tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq 
bo‘lmagan yozma topshiriqlari bo ‘yicha mablagMami naqd pulsiz 
shaklda 
o ‘tkazishni 
amalga 
oshirishda. 
Bunda 
to'lov 
amalga 
oshirilgandan so‘ng, mazkur topshiriq memorial order bilan birga 
bankning kunlik hujjatlar yig‘majildiga tikib qo'yiladi.