A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

4-tur o ‘zgarishidan keyingi buxgalteriya balansi ko‘rinishi
(ming so‘m)
Aktiv
0 ‘zgarish
Summa
Passiv
0 ‘zgarish
Summa
A sosiy
v o sitalar
1 200 000
U stav kapitali
1 275 000
T ovar-
m oddiy
zax iralar
635 000
T aqsim lanm agan
foyda
425 000
H iso b -k ito b
schyoti
-6 00000
100 000
T o ‘lanadigan
schyotlar
635 000
K assa
50 010
B y udjetga q arzlar
-600000
100 000
Balans
1 985 010
Balans
1 985 010
• Hech qachon balansdagi o ‘zgarish tiplari bir vaqtning o ‘zida 
aktivni bir summaga oshirib, passivni esa o ‘sha summaga kamaytirishi 
mumkin emas.
• Hech qachon balansdagi o ‘zgarish tiplari aktivni bir summaga 
ko‘paytirishga (kamaytirishga), passivni esa 
boshqa bir summaga 
ko‘paytirishga (kamaytirishga) olib kelishi mumkin emas.
2.3. Buxgalteriya balansi turlari
Buxgalteriya balansining har xil turlari mavjud bo‘lib, ular 
quyidagi belgilari bo ‘yicha tavsiflanadi:
♦tuzilish vaqtiga ko‘ra;
♦axborot hajmiga ko‘ra;
♦mulkchilik shakliga ko ‘ra;
♦aks ettirish obyektiga ko‘ra;
♦tozalash usuliga ko‘ra.
38

---

Tuzilish vaqtiga ko‘ra 
buxgalteriya balanslari kirish, joriy, 
tugatish, bo‘linish va birlashtirish balanslariga bo‘linadi.
Kirish balansi 
korxonaning tashkil topish paytida tuziladi. U 
korxona o ‘z faoliyatini boshlayotgan boyliklar summasini belgilaydi. 
Kirish balansida ustav kapitali ta ’sis hujjatlari bo‘yicha va unga doir 
badallar pul mablag‘lari, boshqa mol-mulk ko‘rinishida aks ettiriladi va 
hokazo.
Joriy 
balanslar 
korxona 
qonunchilik 
bilan 
belgilangan 
muddatlarda vaqti-vaqti bilan tuzilib turiladi (oylik, choraklik, yarim 
yillik, yillik).
Xorijiy adabiyotlaming m a’lumotlariga asosan buxgalteriya 
balansi tuzilishdan oldin sinov balansi qayd qilinadi.
Sinov balansi 
- barcha hisob-kitoblaming debet va kredit 
qoldig‘ining 
natijasidir. Sinov balansida debet tomonidagi summa 
kredit tomonidagi summaga mos bo‘lishi kerak. Sinov balansi 
buxgalteriya davrining so‘nggi kunida tayyorlanadi.16
Sinov balansi yordamida bir tashkilotning moliyaviy hisobotlarini 
chizish mumkin va bu keng qamrovli muvozanat ro‘yxatini beradi. 
Masalan, savdo faoliyatida yalpi foyda aniqlash uchun foyda va zarar 
tahlil qilinadi, xulosa qilishga tayyor hisobot tayyorlanadi.
2.7-jadval