A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Tovarlaming tasnifi
i0° Financial and managerial accounting, 12e, C arl S.W arren, Jam es M .Reeve, Jonathan E.Duchac, 935-page
468

---

Turgan joyiga qarab korxonada tovarlar ombordagi tovarlar, 
jo ‘natilgan tovarlar, ko ‘rgazmadagi tovarlar va yo ‘ldagi tovarlarga 
bo‘linadi.
Egalik qilish huquqiga ko‘ra, korxonaga tegishli tovarlar, 
komission tovarlar va konsignatsion tovarlariga bo‘linadi.
21-son BHMS “X o ‘jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy x o ‘jalik 
faoliyati buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi va uni q o‘llash b o ‘yicha 
Yo‘riqnoma”ga muvofiq tovarlaming sintetik hisobini barcha savdo 
korxonalarida quyidagi schyotlarda olib borish nazarda tutilgan.
2910 “Ombordagi tovarlar”. Ombordagi tovarlaming qoldig‘i va 
ko‘payishi debetida, kamayishi esa kreditida hisob bahosida aks 
ettiriladi. Ulguiji savdo korxonalarida hisob bahosi bo ‘lib tannarx, y a ’ni 
sotib olish bahosi (tayyorlov-transport va boshqa sotib olishga doir 
xarajatlar bilan birgalikda) hisoblanadi.
2920 “Chakana savdodagi tovarlar”. Chakana savdo shoxobchalari 
(savdo do‘kon, palatka, laryok, kioska va boshqalar)dagi tovarlaming 
qoldig‘i va k o ‘payishi debetida, kamayishi esa kreditida hisob bahosida 
aks 
ettiriladi. 
Ulguiji 
savdo 
korxonalarining 
chakana 
savdo 
shoxobchalarida hisob bahosi bo‘lib sotish bahosi, ya’ni savdo 
ustamalari bilan birgalikdagi hisoblangan chakana baho hisoblanadi.
2920 “K o‘rgazmadagi tovarlar”. K o‘rgazma zallariga qo‘yilgan 
tovarlaming qoldig‘i va ko‘payishi debetida, kamayishi esa kredit hisob 
bahosida aks ettiriladi.
2940 “Vaqtincha foydalanishga (prokatga) berilgan tovarlar”. 
Vaqtincha foydalanishga (prokatga) berilgan tovarlam ing qoldig‘i va 
ko‘payishi debetida, kamayishi esa krediti hisob bahosida aks ettiriladi.
2950 “Tovar ostidagi va qaytariladigan idishlar”. Tovar ostidagi va 
qaytariladigan taralaming qoldig‘i va k o ‘payishi debetida, kamayishi esa 
krediti hisob bahosida aks ettiriladi. Uigurji savdo korxonalarida hisob 
bahosi bo ‘lib tannarx, y a ’ni sotib olish bahosi yoki o ‘rtacha hisob bahosi 
hisoblanadi.
2960 “Komissiya (vositachilik) orqali sotishga berilgan tovarlar”. 
Shartnomalar asosida boshqa korxonalarga komissiya va konsignatsiya
469

---

shartnomalari asosida berilgan tovarlaming qoldig‘i va ko‘payishi 
debetida, kamayishi esa kreditida hisob bahosida aks ettiriladi.
2970 “Y o‘ldagi tovarlar”. Guvohlik bemvchi boshlang‘ich 
hujjatlari asosida hisobga kiritilgan lekin oy oxirida yo ‘lda boiganligi 
uchun omborlarga kirim qilinmagan tovarlaming qoldig‘i va ko‘payishi 
debetida, kamayishi esa kreditida hisob bahosida aks ettiriladi
2980 “ Savdo ustamasi”. Hisob bahosining tarkibiy elementi bo‘lib, 
chakana savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridagi tovarlaming 
sotib olish baholari ustiga qo‘yilgan savdo ustamalarini q o ld ig i va 
ko‘payishi kreditida, kamayishi esa debetida aks ettiriladi. Ulgurji savdo 
korxonalarida faqat chakana savdo shoxobchalaridagi tovarlar bo‘yicha 
qoilaniladi.
2990 “Boshqa tovarlar”. Yuqoridagi schyotlarda aks ettirilmay 
qolingan tovarlam ing q o ld ig i va ko‘payishi debetida, kamayishi esa 
kreditida hisob bahosida aks ettiriladi.
14.3-jadval