A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Haq evaziga xarid qilingan tovarlaming kelib tushishi
Muomalalar mazmuni
Debet
Kredit
Mol yetkazib bemvchining yukxati, hisobvaraq- 
fakturasi asosida tovarlar kirim qilindi
2910;
2920
6010
QQSni hisobga kiritish aks ettirildi
4410
6010
Kirim qilingan tovarga savdo ustamasi aks ettirildi
2910;
2920
2980
Tovar yetkazib bem vchidan olingan chegirma summasi yagona 
soliq to‘lovini hisoblab chiqarishda soliq solinadigan bazadan 
chegiriladi (Soliq kodeksining 356-moddasi).
Xaridorlar tomonidan sotib olingan tovarlaming qaytarilishi — bu 
savdo faoliyatidagi oddiy bir hoi sanaladi. Bu buxgalteriya hisobida ham 
hisobga olinishi va 9040-«Sotilgan tovarlaming qaytarilishi» maxsus 
kontrpassiv schyotida aks ettirilishi lozim. Bunda debitorlik qarzlari 
ham, ilgari hisoblangan soliqlar b o ‘yicha majburiyatlar schyotlari ham 
to ‘g ‘rilanishi lozim.
473

---

14.7-jadval
Xaridorlar tomonidan tovarlaming qaytarilishi bilan bog‘liq
operatsiyalar aks ettirilishi
M uom alalar m azm uni
Debet
Kredit
Sotilgan to v a rla m in g q ay tarilish i v a u la m in g q iy m atin i pul 
m a b la g ‘lari b ilan t o ‘lash
9040
5010;
5110
Sotilgan to v a rla m in g q ay tarilish i ak s ettiriladi v a d ebitorlik 
qarzi b e k o r q ilin d i
9040
4010
X arid o rlar to m o n id a n q ay tarilg an to v arlar kirim qilindi
2 9 0 0
9120
Ilgari h iso b la n g a n so liq la m i (Q Q S ) to ‘g ‘rilash aks ettirildi
6410
5010; 4010
H iso b o t dav ri o x irid a 9 0 4 0 -sc h y o tn in g yopilishi
9 0 2 0
9040
Sotish narxlari bo ‘yicha hisob yuritadigan chakana savdo 
korxonalari sotilgan tovarlarga to ‘g ‘ri keluvchi savdo ustamasi 
summasini hisobdan chiqarishlari kerak. 21-son BHMS buni quyidagi 
yozuv bilan aks ettirishni tavsiya etadi: 2980-“Savdo ustamasi” schyoti 
debeti 9120-“ Sotilgan tovarlam ing tannarxi” schyoti krediti.
Sotilmagan tovarlar qoldig‘iga to ‘g‘ri keladigan savdo ustamalari 
summalari belgilangan miqdorlarga muvofiq tovarlarga qo‘yiladigan 
ustamalami belgilash y o i i bilan inventarlash ro ‘yxatlari asosida 
aniqlashtiriladi.
Chakana savdo korxonalarida sotilmagan tovarlar qoldig‘iga 
ustama summasi oy boshidagi tovarlar qoldig‘iga to ‘g‘ri keluvchi 
ustama summasi va 2980-“Savdo ustamasi” schyoti debeti bo ‘yicha 
aylanma summ asiga (boshqa hisobdan chiqarishlarga) kamaytirilgan 
2980-“Savdo ustamasi” schyoti krediti bo‘iicha aylanma summasining 
oy davomida sotilgan tovarlar summasi (hisob narxlari b o ‘yicha) va oy 
oxiridagi tovarlar qoldig‘iga (hisob narxlari bo‘yicha) nisbati tariqasida 
hisoblangan foiz bo ‘yicha aniqlanishi mumkin.