A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

1.6. Xo‘jalik subyektida buxgalteriya hisobini tashkil etish
Respublikamizdagi barcha mulkchilik shaklidagi korxona va 
tashkilotlarda buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etish ishlari yangi 
tahrirdagi “Buxgalteriya hisobi to ‘g ‘risida”gi 0 ‘RQ-404-son Qonun 
bilan tartibga solinadi.
25

---

Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotni tartibga solish, 
buxgalteriya hisobi 
standartlarini 
ishlab 
chiqish 
va 
tasdiqlash 
0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligining zimmasiga yuklatiladi.
Buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari buxgalteriya hisobi 
standartlari, shu jum ladan kichik tadbirkorlik subyektlari uchun 
soddalashtirilgan 
buxgalteriya 
hisobini 
yuritish 
standarti 
bilan 
belgilanadi.
Banklar va boshqa kredit tashkilotlarining buxgalteriya hisobi 
hamda hisobotini tartibga solish 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
X o‘jalik subyektida hisob ishlarini tashkil etishga rahbar javobgar 
bo‘ladi, bu esa unga m a’lum huquqlami bergan holda m as’uliyatlami 
yuklaydi.
B u x g a lte r iy a h is o b i s u b y e k tin in g r a h b a r i
T a’minlashi shart
H isob siyosati, ichki hisob v a hisobot 
tizim i ishlab chiqilishini
Ichki nazorat tartibini
B uxgalteriya hisobi to ‘liq v a ishonchli 
yuritilishini
H isob hujjatlarining but saqlanishini 
M oliyaviy hisobotning tayyorlanishini
Soliq hisobotining va boshqa m oliyaviy 
h u jjatlam in g tayyorlanishini
H isob-kitoblar o ‘z vaqtida am alga 
oshirilishini
1.3-rasm. 
Buxgalteriya hisobi subyektining rahbarini
huquq va majburiyatlari
H u qu qlari
B osh buxgalter bo shchiligida 
buxgalteriya hisobi xizm atini tashkil 
etish yoki shartnom a asosida ja lb
qilingan buxgalter xizm atidan 
foydalanish
B uxgalteriya hisobini yuritishni 
ixtisoslashtirilgan tashkilotga sh artnom a 
asosida yuklash
B uxgalteriya hisobini m ustaqil yuritish
26

---

Bosh buxgalter yoki buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqarish 
vazifalarini amalga oshiruvchi boshqa mansabdor shaxs buxgalteriya 
hisobi xizmatining rahbari hisoblanadi.
“Buxgalteriya hisobi to ‘g ‘risida”gi qonunga asosan buxgalteriya 
hisobi xizmatining rahbari bevosita korxona rahbariga bo‘ysunadi. 
Uning x o ‘jalik operatsiyalarini hujjatlar asosida rasmiylashtirish va 
ulami buxgalteriya hisobi xizmatiga taqdim etish bo‘yicha talablari 
korxonaning barcha xodimlari uchun majburiydir.
Bosh buxgalter — mansabdor shaxs hisoblanadi, o ‘z faoliyatida u 
qonun hujjatlari talablariga rioya qilishi lozim. Bosh buxgalteming 
huquq va majburiyatlari uning lavozim yo‘riqnomasida belgilanadi.
“Buxgalteriya hisobi to‘g ‘risida”gi qonunning 12-moddasida bosh 
buxgalter va korxona rahbari o ‘rtasida kelishmovchiliklar yuzaga kelgan 
holatdagi javobgarlik masalasi tartibga solindi. Bosh buxgalter qonuniy 
amalga oshirilganligiga shubha qilgan ayrim xo‘jalik operatsiyalariga 
oid hujjatlar rahbaming yozma farmoyishi bilan ijroga qabul qilinadi. 
Mazkur holatda bosh buxgalter bunday operatsiyalaming oqibatlari 
uchun javobgar bo‘lmaydi.
Xizmatchilaming 
asosiy 
lavozimlari 
va 
ishchilar 
kasblari 
Klassifikatoriga5 muvofiq bosh buxgalter oliy m a’lumotga ega boMishi 
lozim. Biroq maMumot darajasiga oid talablar qismida Klassifikator 
Prezident va Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan tashkil etilgan 
davlat tashkilotlarida, xo‘jalik boshqaruvi organlarida, shuningdek ustav 
kapitalida davlat ulushi 50%dan ortiq boMgan tashkilotlarda qoMlanilishi 
majburiy hisoblanadi. Boshqa xo‘jalik yurituvchi subyektlar uchun 
uning bu qismi tavsiyaviy tusiga ega.
M a’muriy 
javobgarlik 
to ‘g ‘risidagi 
kodeksda 
m a’muriy 
huquqbuzarliklar uchun sanksiyalar nazarda tutilgan. Agar bosh 
buxgalter jinoiy huquq normalarini buzgan boMsa, unga nisbatan Jinoyat 
kodeksining tegishli moddasida nazarda tutilgan jazo qoMlaniladi.
Buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish tartibini buzish, - 
mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining 5 baravaridan 10
5 O 'z b e k is to n R e s p u b lik a s i V a z irla r M a h k a m a s in in g 19 .0 6 .2 0 1 5 y ild ag i 1 6 4 -so n q a ro rig a ilov a.
27

---

baravarigacha miqdorda jarim a solishga sabab bo‘Iadi.6 Jarima - bu 
sanksiyadir.
Bosh buxgaltemi jazolash mumkin bo‘Igan huquqbuzarliklaming 
to ‘liq ro‘yxatini keltirish ancha mushkuldir. Har bir muayyan holatda 
mehnat 
shartnomasi 
shartlariga, 
lavozim 
yo‘riqnomasiga 
va 
korxonaning boshqa lokal hujjatlariga muvofiq uning zimmasiga 
yuklangan lavozim majburiyatlari e ’tiborga olinadi.
Buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish tartibini birincha marta 
buzganlik uchun bosh buxgalterga eng kam ish haqining 5 baravaridan 
10 baravarigacha, m a’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan keyin bir yil 
davomida takror sodir etilganda - eng kam ish haqining 10 baravaridan 
20 baravarigacha miqdorda jarim a solinadi.7