9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

19-son 1 
–to’plam dekabr 2021
 
 
pedagoglar.uz
 
255
Bu yerda vaqf mulklaridan, ayniqsa, yerlardan tushgan daromad katta 
boʻlgani uchun madrasa mudarrisi, boshqa xizmatchilar nisbatan yuqori 
miqdorda maosh olgan, talabalarning nafaqasi-stipendiyasi ham katta boʻlgan. 
Bu madrasa xodimlari, talabalarning moddiy jihatdan yaxshi ta’minlanishi, 
qoʻshimcha daromad izlamasdan, oʻqishni yaxshi tashkil qilishi imkonini 
bergan. 
Qoʻqondagi Norboʻtaxon madrasasiga 19 ta savdo doʻkoni va bitta 
karvonsaroy vaqf qilingan. 57 hujradan iborat mazkur madrasada 120 ga yaqin 
kishi tahsil olib, ularga 7 nafar mudarris saboq bergan. XIX asrda madrasadagi 
yuqori bosqich talabalari 16 rubl, oʻrta bosqich talabalari 8 rubl, quyi bosqich 
talabalari esa 4 rubldan stipendiya olganliklari arxiv hujjatlarida qayd etilgan. 
Sovet davridagi tadqiqotlarda madrasalarda tahsil olish pullik edi, 
kambagʻal kishilarning bolalari savodsiz boʻlib qolib ketishardi, degan 
ma’lumotlar koʻp uchraydi. Bu qanchalik haqiqatga yaqin? Aslida ham shunday 
boʻlganmi? 
Bugungi kundagi tadqiqotlar buning aksini koʻrsatmoqda. A. 
Abdurasulovning ma’lumotlariga koʻra, madrasalardagi aksari talabalarga hatto 
nafaqa-stipendiya ham toʻlangan, ya’ni gʻalla taqsimlab berilgan. Xiva 
xonligidagi madrasa talabalariga berilgan mazkur gʻalla ham qoʻshni 
davlatlardagi kabi vaqf yerlari hisobidan berilgan. 
Yuqoridagilardan ayon boʻladiki, Oʻrta Osiyoda Rossiya imperiyasi 
bosqiniga qadar madrasa talabalariga sezilarli miqdordagi mablagʻlar toʻlangan. 
Biroq 1865-yildan soʻng nafaqalar-stipendiyalar yillik 3-4 rublga tushib qoldi. 
Bu shunchalik kam ediki, oʻsha paytda hatto mahbuslarni saqlab turish 
uchun ajratilgan mablagʻdan-da ortda qolardi. Shuning uchun ham 
mustamlakachilik davrida madrasalarda musulmon ilmini oʻrganishni istovchilar 
tobora kamayib bordi.

---