9-sinf. Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi

Sinf: 8

• Sinf: 8
• Fan: O`zbekistonning iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi
• Mavzu: Samarqand
• Muallif: Tursunova Maxpora
• Maktab: № 60
• Hudud:Namangan viloyati To`raqo`rg`on tumani

8-sinf. O`zbekistonning iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi

• SAMARQAND VILOYATI

Iqtisodiy geografik o‘rni va tabiiy boyliklari. Bu viloyat O‘zbekistonning markaziy qismida joylashgan. Aholi soni hamda yalpi sanoat mahsuloti bo‘yicha Samarqand viloyati mamlakatimizda yetakchi o‘rinlardan birida turadi (o‘quv atlasdan mazkur viloyatning chegaralarini aniqlang). Tabiiy geografik o‘rniga ko‘ra Zarafshon vodiysining o‘rta qismiga to‘g‘ri keladi, uch tomondan Nurota, Turkiston va Zarafshon tizma tog‘lari bilan o‘ralgan. Tog‘ tizmalari shimoldan esadigan sovuq havo oqimini birmuncha to‘sadi. Yog‘in ko‘proq (250-800 mm) yog‘adi. Sho‘rxok maydonlar deyarli yo‘q. Bo‘ z va o‘tloq-alluvial tuproqli yerlar kattagina maydonni tashkil etadi.

• Iqtisodiy geografik o‘rni va tabiiy boyliklari. Bu viloyat O‘zbekistonning markaziy qismida joylashgan. Aholi soni hamda yalpi sanoat mahsuloti bo‘yicha Samarqand viloyati mamlakatimizda yetakchi o‘rinlardan birida turadi (o‘quv atlasdan mazkur viloyatning chegaralarini aniqlang). Tabiiy geografik o‘rniga ko‘ra Zarafshon vodiysining o‘rta qismiga to‘g‘ri keladi, uch tomondan Nurota, Turkiston va Zarafshon tizma tog‘lari bilan o‘ralgan. Tog‘ tizmalari shimoldan esadigan sovuq havo oqimini birmuncha to‘sadi. Yog‘in ko‘proq (250-800 mm) yog‘adi. Sho‘rxok maydonlar deyarli yo‘q. Bo‘ z va o‘tloq-alluvial tuproqli yerlar kattagina maydonni tashkil etadi.

Maydoni 7741 ming km2, shundan 7692,0 ming km2 maydonni materikning o‘zi egallagan. Dunyoning quruqlik orqali o‘tgan chegarasiga ega bo‘lmagan mamlakatlaridan biri.

• Maydoni 7741 ming km2, shundan 7692,0 ming km2 maydonni materikning o‘zi egallagan. Dunyoning quruqlik orqali o‘tgan chegarasiga ega bo‘lmagan mamlakatlaridan biri.

Viloyatda mineral boyliklar ham ko‘p. Bu yerda nodir metallar, bi­nokorlik materiallari (marmar, ohak, granit, mergel, grafit), mineral bo‘yoqlar, asbest konlari topilgan (109-rasm). Xullas, viloyatning yuk- salishida uning tabiiy va iqtisodiy geografik o‘rnidagi qulayliklar qatori tabiiy sharoiti va boyliklari ham talay imkoniyatlar yaratadi.

• Viloyatda mineral boyliklar ham ko‘p. Bu yerda nodir metallar, bi­nokorlik materiallari (marmar, ohak, granit, mergel, grafit), mineral bo‘yoqlar, asbest konlari topilgan (109-rasm). Xullas, viloyatning yuk- salishida uning tabiiy va iqtisodiy geografik o‘rnidagi qulayliklar qatori tabiiy sharoiti va boyliklari ham talay imkoniyatlar yaratadi.
• Aholisi. Viloyat aholisining 3/5 qismi qishloqda yashaydi. Butun aholi sonida mehnatga yaroqli kishilar salmog‘i mamlakatdagi o‘rtacha ko‘r- satkichdan kam bo‘lsa-da, lekin ishchi kuchlari iqtisodiyotni yuksaltirish uchun keragicha topiladi. Tabiiy sharoit va xo‘jalik yuritishdagi tafovutlarga muvofiq aholi joylashuvida ham tafovut yaqqol ko‘zga tashlanadi. Inson faoliyati uchun eng qulay Zarafshon vodiysida aholi nihoyatda zich yashay­di. Bu yerlarda har bir kv. km ga 250 va undan ortiq kishi to‘g‘ri keladi. Adirlarda va tog‘larda har bir kv. km ga 15-20 kishi to‘g‘ri keladi.

Qishloq xo‘jaligining asosiy tarmoqlari: donchilik, paxtachilik, bog‘dorchilik, uzumchilik, go‘sht-sut chorvachiligi, qorako‘lchilik, ipakchilik. Sanoatning asosiy tarmoqlari: rangli metallurgiya, mashinasozlik (avtomobilsozlik), yengil va oziq-ovqat.

• Qishloq xo‘jaligining asosiy tarmoqlari: donchilik, paxtachilik, bog‘dorchilik, uzumchilik, go‘sht-sut chorvachiligi, qorako‘lchilik, ipakchilik. Sanoatning asosiy tarmoqlari: rangli metallurgiya, mashinasozlik (avtomobilsozlik), yengil va oziq-ovqat.

Xo‘jaligi. Samarqand viloyati hududida aholi qadimdan obikor deh­qonchilik bilan shug‘ullanib kelgan. Dehqonchilik bilan birga savdo va hunarmandchilik ham taraqqiy etgan.

• Xo‘jaligi. Samarqand viloyati hududida aholi qadimdan obikor deh­qonchilik bilan shug‘ullanib kelgan. Dehqonchilik bilan birga savdo va hunarmandchilik ham taraqqiy etgan.
• Viloyatda sanoat yetakchilik qiladi. Og‘ir sanoat tarmoqlaridan mashi­nasozlik va metallsozlik, kimyo tez rivojlanmoqda. Samarqand shahrida 1999-yilda yuk tashish va sayyohlarga xizmat ko‘rsatadigan 4 turdagi ma- shinalarni ishlab chiqaruvchi «SamKochavto» zavodi ish boshlagan edi.

Xo‘jaligi. Samarqand viloyati hududida aholi qadimdan obikor deh­qonchilik bilan shug‘ullanib kelgan. Dehqonchilik bilan birga savdo va hunarmandchilik ham taraqqiy etgan. Viloyatda sanoat yetakchilik qiladi. Og‘ir sanoat tarmoqlaridan mashi­nasozlik va metallsozlik, kimyo tez rivojlanmoqda. Samarqand shahrida 1999-yilda yuk tashish va sayyohlarga xizmat ko‘rsatadigan 4 turdagi ma- shinalarni ishlab chiqaruvchi «SamKochavto» zavodi ish boshlagan edi.

Samarqand dunyodagi juda qadimiy shaharlardan hisoblanadi. Arxeologik izlanishlar natijasida shaharning yoshi 2750 da ekanligi aniqlangan.

Mustahkamlash

• 1. Samarqand viloyati qishloq xo‘jaligida qaysi tarmoqlarning salmog‘i katta, buning sababini tushuntiring.
• Viloyat sanoati bilan qishloq xo‘jaligining ishlab chiqarish aloqalarini tu­shuntiring.
• Samarqand shahrining yirik ilm-fan, madaniy markaz ekanligini asoslab bering.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT