9-мавзу: ворислик ва мерос ҳУҚУҚИ

Мерос қилиб олиш қонун ва васият бўйича амалга оширилади. Қонун бўйича мерос қилиб олиш васият билан алмаштирилмаган ҳолда содир бўлади. Васият қилувчига қарши қаратилган ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари билан унинг ўлимига сабабчи бўлган фуқаро қонун бўйича ҳам, васият бўйича ҳам мерос олиш ҳуқуқига эга бўлмайди. Болаларига нисбатан ота-оналик ҳуқуқларидан махрум этилган ва бу ҳуқуқлари қайта тикланмаган ота-оналар болалари вафот этгандан сўнг мерос олишлари мумкин эмас.
Биринчи навбатдаги ворислар марҳумнинг ери ёки хотини, оилада туғилган ва асраб олган фарзандлари ва ота-онаси ҳисобланади.
Иккинчи навбатдаги ворислар вафот этган кишининг ака-укалари, опа-сингиллари, учинчи навбатдаги ворислар-бувилари, боболари, набиралари, амакилари (тоғалари) ва аммалари (холалари) ҳисобланади.
Мерос қолдирувчи мол-мулкини тўлиқ ёки қисман битта ёки бир нечта ворисларга-қонуний ворисларга ҳам, шунингдек давлатга ва юридик шахсларга ҳам васият қилиб қолдиришга ҳақлидир. У васиятда ҳар қандай ворисни мерос ҳуқуқидан махрум этишга ҳақлидир. Бироқ биринчи навбатдаги меросхўрлар-балоғатга етмаганлар ёки меҳнат қилишга лаёқатизлар васиятнинг мазмунидан қатъи назар, қонун бўйича мерос олишда мероснинг қанча қисмини олишлари лозим бўлса, унинг 2-3 қисмини олишга ҳақлидирлар.
Мерос қолдирувчи фақат ўзига тегишли мол-мулк доирасидагина васият қилиш мумкин.
Нотариал жиҳатдан тасдиқланган васиятларга қуйидагилар тэнглаштирилади: касалхонада, санаторийда, даволанаётган, қариялар уйларида тўрган кишиларнинг бош шифокорлар, уларнинг ўринбосарлари ёки шу даволаш муассасаларининг даволовчи шифокорлари томонидан тасдиқланган васиятлар; дэнгиз кемаларида ёки ички сузиш кемаларида хизматда бўлган фуқароларнинг ана шу кемалар капитанлари томонидан тасдиқланган васиятлар; геология ва бошқа экспедицияларда бўлган фуқароларнинг ана шу експедицияларнинг бошлиқлари томонидан тасдиқланган васиятлари; ҳарбий хизматчиларнинг, шунингдек ҳарбий қисмлар жойлашган пунктлардаги ва давлат нотариуси йўқ жойларнинг ишчилари ва хизматчиларининг ана шу қисмлар қўмондонлари тасдиқлаган васиятлари; ҳукм қилинганлар ва тергов назоратида тўрган жойдаги шахсларнинг ана шу муассасалар бошлиқлари тасдиқлаган васиятлари.